In deze gastbijdrage de nieuwjaarstoespraak van Sebastian Alscher, voorzitter van de Duitse piratenpartij. Vertaling door Elbert Kaan, ambassadeur Piratenpartij.
Dank aan alle vrijheidsstrijders
Beste vrienden,
Het jaar loopt ten einde en ik wil graag van deze gelegenheid gebruik maken om terug te kijken en een aantal van mijn gedachten te delen.
Ik constateer dat de cohesie in onze samenleving afneemt. Steeds vaker lijken we te missen wat ons bij elkaar houdt. Onze gemeenschappelijke waarden, een gemeenschappelijke basis. En het is zo eenvoudig – we kennen deze gemeenschappelijke waarden uit onze grondwet. Onze grondwet is onze gemeenschappelijke basis waarop wij willen leven; de basisorde van de democratische vrijheid en de structuren die haar beschermen. Onze samenleving is dus democratisch en vrij. Dit betekent dat de menselijke waardigheid, het beginsel van de democratie en de rechtsstaat moeten worden geëerbiedigd.
En waar staan we aan het einde van 2018?
Het respecteren en beschermen van de menselijke waardigheid moet altijd het hoogste goed voor ons zijn. Zonder zijn waardigheid kan de mens geen mens zijn. Als iemand zelfs maar moet vechten voor zijn waardigheid, dan mist hij de middelen om een leven te leiden volgens zijn eigen ideeën. Niet meer zelfbepaald. Deze zelfbeschikking is echter tegelijkertijd de voorwaarde voor individualiteit en persoonlijkheid.
Hoe ging het met de menselijke waardigheid in Duitsland, en met de mogelijkheden om uit jezelf te doen maken wat je in 2018 wilde?
De werkloosheidsuitkering is nog steeds gebonden aan voorwaarden en er wordt een minimum opgelegd dat net genoeg is om van te leven. Zelfs als de basisvoorziening gegarandeerd zou zijn, zou het voor ons niet voldoende zijn om ons vrij te kunnen ontwikkelen. Dit vereist vrije toegang tot informatie, kennis en onderwijs. Hier hebben we – om het vriendelijk te zeggen – in 2018 nog geen meter vooruitgang geboekt. Als we zo doorgaan, zullen we niet in staat zijn om aan de eisen van digitale verandering te voldoen. We hebben bijvoorbeeld niet de mogelijkheid om ons voor te bereiden op veranderingen door middel van flexibele opleidingen. Hier zijn nog een aantal hervormingen nodig, of het nu gaat om ons onderwijsstelsel of om mediageletterdheid. Het afgelopen jaar is er veel blijven liggen wat had moeten worden aangepakt.
Hoe zit het met onze politieke instellingen, die belangrijk zijn voor de democratie?
Laten we eens kijken naar de partijen in de Bondsdag, het Duitse nationale parlement. In veel gevallen klaagden mensen over de intrede van de AfD in de parlementen. Het is feitelijk geen verdienste dat daar nu een partij zit die zo dicht bij de totalitaire ideeën van de rechtse samenleving staat. Minstens zo betreurenswaardig is echter de toestand van de partijen die de wetten voor dit land moeten aannemen. Zij vormen de meerderheid en het is ook hun taak om een tegenwicht te bieden aan deze partij, maar we zien nauwelijks stabiliteit, in geen van de partijen. Vrijwel alle bestuurswisselingen gingen gepaard met luide en gewelddadige interne partijgeschillen en identiteitscrises.
Hoe zit het met de bescherming van onze burgerlijke vrijheden als burgers? Hoe is het evenwicht tussen vrijheid en staatsautoriteit?
In veel deelstaten werden wetswijzigingen aangenomen en werden de politiewetten gewijzigd met als doel de macht en het gezag van de federatie en de deelstaten uit te breiden. De lang gekoesterde droom van de ministers van Binnenlandse Zaken werd werkelijkheid: de staatsregeringen verruimden de reikwijdte van uitgebreide interceptiemaatregelen, maakten DNA-analyses mogelijk voor identificatie bij de geringste verdenking, preventieve hechtenis van drie maanden, en het schaften de eerdere gelijke behandeling van burgers en politieagenten af. Om goede redenen hebben onze voorouders bepaald dat er geen uitgesproken machtshiërarchie moet zijn tussen de politie als uitvoerende macht van de staat en haar burgers, dat bijvoorbeeld politieagenten op dezelfde manier moeten worden behandeld als “gewone” burgers. Nu worden agenten bevoordeeld in hun bescherming. Burgers en de staat ontmoeten elkaar niet meer op ooghoogte. Kenmerkend in dit verband is ook de toenemende militarisering van de politie. Steeds meer politietanks werden aangeschaft, een handgranaatuitrusting werd overwogen, ook de inrichting van een censuurinfrastructuur wordt niet meer tegengehouden. Op Europees niveau pleiten de regeringspartijen ervoor dat filters invloed krijgen op de manier waarop we gegevens in de toekomst verspreiden. In Duitsland wordt een wet op de handhaving van het web reeds op nationaal niveau doorgezet.
En de rechtbanken dan?
Gelukkig blijkt het Grondwettelijk Hof regelmatig het laatste bastion der redelijkheid te zijn. Tegelijkertijd stel ik echter vast, dat veel rechtbanken door het aantal procedures gewoonweg overbelast lijken te zijn. En de belangrijke discussie over hoe we willen omgaan met mensen voor wie ons strafmechanisme gewoonweg niet werkt, is nog door niemand geïnitieerd.
Wat ik heb beschreven zijn alle veranderingen in ons democratisch kader, in het systeem – hoe de institutionele omgeving is veranderd, hoe ons juridisch landschap is veranderd. Zo’n verandering heeft altijd ook effect op ons mensen.
En daarom ben ik niet verbaasd dat we het steeds meer laten ontbreken aan respect in de omgang met elkaar. Dat we vaak de confrontatie aangaan in plaats van naar elkaar te luisteren en elkaars argumenten eerst in twijfel te trekken voordat we een antwoord geven.
Maar we hebben ook veel in ons hoofd, we leggen de lat hoog. Met “democratisch-vrij” zetten we ons in voor het juridisch en emotioneel moeilijkste model. Omdat vrijheid betekent andere levensstijlen en meningen toe te staan en te verdragen. Dat we minderheden beschermen en niet het zwijgen opleggen door een wil van egalitarisme. Dat we diversiteit toestaan. In principe ook, dat we haar weten te schatten als waardevolle bijdrage aan het discours. Democratisch drukt tegelijkertijd de afwijzing van totalitaire aspiraties uit. Het versterkt de “vrijheid” in die zin dat we ook de mogelijkheid bieden om diversiteit tot uitdrukking te brengen.
Als samenleving kunnen we hier alleen recht aan doen als we meningen kunnen tolereren, ook als we dat niet willen. Natuurlijk leidt dit tot wrijving, je wordt uit je emotionele comfortzone geduwd. Als ergens een stokje voor wordt gestoken, wat mogelijk zou kunnen voorkomen als meningen buiten de norm vallen, dan lijkt het leven eenvoudiger. Maar dat zou slechts voor een deel van onze samenleving gelden. Het andere deel zou eindigen in een leven van onderdrukking. Iets wat men voor zichzelf zou afwijzen, iets waar men tegen zou en moet vechten.
Onze belangrijkste strijdbaarheid ligt dus niet langs politieke opvattingen – zoals links of rechts, of een conservatieve tegenover progressieve kijk op de wereld, of bijvoorbeeld rechtvaardigheid versus prestatiegerichtheid. Nee, niet dogma’s, maar wel de discussies en onderhandelingen over argumenten en standpunten maken deel uit van een liberale democratie. Een democratie die ons verenigt in de waarden van onze grondwet, met respect voor de onschendbare waardigheid van ieder mens en zijn verworven vrijheden.
Het is absoluut noodzakelijk dat we deze vrijheid beschermen nog voordat we bijvoorbeeld onderhandelen over standpunten in justitiële kwesties. Uiteindelijk moeten we ervoor zorgen dat een uitgewerkte oplossing en een gevonden compromis door de samenleving als geheel wordt gesteund. En dat gebeurt alleen als iedereen het gevoel heeft dat hij of zij zijn of haar woorden en argumenten vrijelijk in de discussie kan inbrengen.
Onze belangrijkste frontlinie loopt als eerste via de vraag welke mate van autoriteit of totalitair gedrag we toestaan. Hoeveel vrijheid laten we toe om de zelfverwerkelijking die er in de samenleving bestaat vorm te geven? Hoeveel vrijheid laten we toe om onze mening en creativiteit te uiten? Het risico op rechts ligt bijvoorbeeld niet in een andere kijk op de verdeling van vermogen of zelfs verblijfsrechten van eenieder. Het ligt in (ultra-)autoritaire/totalitaire tendensen. In het nivelleren, in het verbieden en onderdrukken van zelfverwerkelijking en de eigen afwijkende meningen van eenieder. In het buitensluiten van dat wat ons als samenleving verenigt, wat ons deel doet uitmaken van de samenleving: de mogelijkheid om betrokken te raken.
We moeten dus strijden voor het behoud van deze vrijheid voor ons allemaal. Dit geldt zowel onze staat alsook de gemeenschappelijkheid van mensen, als leden van de samenleving.
Met dit in het achterhoofd wil ik iedereen bedanken die het afgelopen jaar voor deze vrijheid heeft gestreden. Degenen die hun tijd hebben gegeven, degenen die hun financiële steun hebben gegeven, zodat we de verworvenheden en lessen van de vorige eeuw kunnen behouden. Hartelijk dank voor uw inzet. Ik dank u uit de grond van mijn hart voor uw inzet.
Sebastian Alscher,
voorzitter van PIRATENPARTEI, de Duitse piratenpartij
hen! Dat en het positief teamen met de Piraten uit Noorwegen, Israël, Duitsland, Canada, Tsjechië etc. was wat me het meest bij zal blijven van dit weekeinde.