Piratenpartij

voor een vrije informatiesamenleving

Mensenrechten

Piratenpartij trapt af in Utrecht : debat Tweede kamerlid D66 Kees Verhoeven en privacy expert Arjen Kamphuis

door

Op 7 maart deed de Piratenpartij Utrecht de aftrap van de WIV / Sleepwet debatavonden met vóórstander van de wet: Tweede kamerlid D66 Kees Verhoeven en privacy expert Arjen Kamphuis. Na een introductie over waar we nu precies over stemmen op 21 maart door Rico Brouwer van de Piratenpartij, legde Kees Verhoeven uit hoe het kwam dat hij vóórstander werd. Daarna nam Privacy Expert Arjen Kamphuis ons mee in de wereld van de veiligheidsdiensten, klokkenluiders en wat er nu precies gebeurt met je data in een sleepnet. In het slotdebat gingen de drie sprekers met elkaar in debat op basis van vragen uit de zaal en de live-stream.

In aanloop naar het referendum van 21 maart over de Wiv / Sleepwet, organiseert de Piratenpartij overal in Nederland zulke debatavonden en gaan we in op uitnodigingen in de media. Je kan op de sleepwetactiviteiten pagina de audio en video registraties van het debat in Utrecht en de andere optredens terugzien. Ook staat daar de agenda van nog komende evenementen en campagne acties waaraan je zelf kan bijdragen.

Copyright bedreigt uw recht om te repareren, met DRM

door

DRM Free LabelIn het algemeen is het repareren van een defect product beter dan het weg te gooien, en het is goed voor de portemonnee en het milieu, nietwaar? Fabrikanten gebruiken patent- en auteursrechtwetgeving om te verhinderen dat mensen hun eigen reserveonderdelen maken.

Bedrijvenlobby’s proberen deze mogelijkheid van sleutelen te beperken, met het argument dat hun intellectuele eigendom u uitsluit “hun” product te wijzigen, ook als u het legitiem verworven heeft.

Tinker Tech LogoHet recht om te repareren

Eind 2017 bleek dat Apple ongevraagd oudere apparaten opzettelijk langzamer maakt, maar verzuimde dat te melden aan zijn gebruikers. Consumenten zouden zo eerder geneigd zijn te upgraden naar nieuwe smartphones, terwijl het vervangen van de oude accu door een nieuwe batterij bij een gewone reparateur ook volstaat.

Apple wordt nu geconfronteerd met een aantal rechtszaken door boze klanten. Frankrijk is het derde land, na Israël en de VS, om een onderzoek naar ‘planned obsolescence‘ bij Apple te starten, maar de enige waarin de vermeende overtreding een misdaad is. Sancties kunnen tot 5% van de jaaromzet of zelfs een gevangenisstraf omvatten.

Wat verontrustender is, is hoeveel controle over onze apparaten we hebben gegeven aan de bedrijven die ons spullen verkopen.

John Deere DRMOh, Deere. Oh, John Deere

Wat hebben Apple en John Deere met elkaar gemeen? Ze willen niet dat u uw eigen spullen kunt repareren.

Trekkerfabrikant John Deere beweert dat zijn klanten, door het repareren van hun eigen tractor, inbreuk maakt op het auteursrecht. Fabrikanten willen zelfherstel illegaal maken met DRM. DRM’s zijn digitale sloten die op uw apparaten worden geplaatst, zonder u de sleutel te geven. Het maakt nogal wat uit of het een game van 50 euro is dat na 5 jaar niet meer bruikbaar is, of dat een trekker van 30.000 euro die nog jaren mee moet gaan, stopt met werken.

Dus gaan Amerikaanse boeren aangepaste kopieën van tractor software installeren, die ze van schimmige Oost-Europese websites ophalen, om de draconische softwarebeperkingen van John Deere te omzeilen. Canadese boeren trotseren ook de toorn van grote landbouw-toeleveranciers, en Amerikaanse boeren bedenken manieren om hun productiemiddelen te beschermen, gewoon om de oogst binnen te kunnen halen.

Rick Friday CartoonCartoonist ontslagen wegens kritische cartoon

Na klachten van adverteerders, ontsloeg de krant Farm News haar cartoonist Rick Friday, die kritiek had op John Deere en Monsanto. Rick Friday tekende meer dan twintig jaar lang redactionele cartoons voor het in Iowa gevestigde Farm News. Zijn dienstverband is nu voorbij. Naar eigen zeggen werd hij ontslagen voor het beledigen van belangrijke CEO’s in de agrarische sector.

Maar waarom de controverse over een cartoonist uit Iowa niet om te lachen is: In de cartoon zegt een boer die op een hekpaal leunt, dat hij wenst dat de landbouw beter verdiende. “Dat kan”, zegt zijn maat, “In 2015 hebben de CEO’s van Monsanto, DuPont Pioneer en John Deere gecombineerd meer geld gebeurd dan 2129 boeren in Iowa samen”.

Tesla kan op afstand uw auto in een baksteen veranderen

Car Copyright Right To Tinker And Repair DRMTesla heeft tijdens het woeden van orkaan Irma in Florida gratis het bereik van voertuigen op afstand verlengt door het digitale slot van de accu te halen, om de eigenaren in het orkaangebied te helpen om aan orkaan Irma te ontsnappen. Deze actie was lovenswaardig en gepast, maar aan de basis van het gebaar ligt een angstaanjagend vooruitzicht: de controle te verliezen tijdens het rijden.

Dit brengt ons terug naar dezelfde oude discussie over of u echt eigenaar bent van wat u hebt gekocht. Wanneer een bedrijf automagisch het fysieke product dat u van hen heeft gekocht kan bijwerken, roept het zijn minst een aantal belangrijke vragen op. Ja, in dit geval wordt het voor een goed doel gebruikt. Maar het werkt ook andersom: Het klinkt geweldig, totdat je je realiseert dat de macht om een auto op afstand onklaar te maken — oftewel in een baksteen te veranderen — bruikbaar is voor bedrijven en de politie, maar ook misbruikt kan worden door criminelen.

iFixit Self-Repair ManifestoAls het kapot is, kunt u het niet repareren

Het gaat niet alleen om mede-reparateurs en boeren, maar ook eigenaren van alle soorten spullen, zoals wasmachines, koffiezetapparaten en zelfs speelgoed. Alles wordt steeds moeilijker te herstellen, wat heeft geleid tot een beweging die strijdt voor een “right to repair“.

In Amerika is de beweging er al in geslaagd om relevante wetten aangenomen te krijgen in verschillende staten. Het Europees Parlement heeft onlangs een motie aangenomen waarin wordt opgeroepen tot regulering om fabrikanten te dwingen hun producten makkelijker repareerbaar te maken:


12. Benadrukt dat het altijd mogelijk moet zijn een beroep te doen op een zelfstandige reparateur, bijvoorbeeld door oplossingen voor hardware, veiligheid of software die reparatie buiten erkende circuits om verhinderen, te ontmoedigen;

DRM LockPak de controle terug

Kopers dienen zich ervan bewust te zijn dat sommige van hun meest elementaire eigendomsrechten in het digitale tijdperk worden bedreigd.

De privacy kan ook worden bedreigd. Gebruikers waren geschokt toen bleek dat fabrikant iRobot met zijn robotstofzuiger een digitale kaart van het interieur maakt, die vervolgens aan adverteerders kan worden verkocht. Er zijn zelfs Kamervragen over gesteld.

Dergelijke inbreuken zouden mensen er aan moeten herinneren hoe angstvallig zij hun eigendomsrechten zouden moeten beschermen. Zij zouden moeten vechten voor het recht om aan hun eigen eigendom te sleutelen, dit te wijzigen, en — indien zij dit wensen — te bepalen wie de gegevens gebruikt die het opzuigt.

Het zou bedrijven niet mogen worden toegestaan om klanten hun fundamentele rechten te ontnemen met gebruikersovereenkomsten of digitale sloten (DRM).

Het is volkomen legaal onder het auteursrecht om uw eigen apparatuur te repareren, de software te reverse-engineeren en aan de apparatuur te sleutelen om aan uw behoeften te voldoen.

Regelgevers moeten de concurrentie bevorderen door bijvoorbeeld er op aan te dringen dat onafhankelijke reparatiebedrijven dezelfde toegang hebben tot productinformatie, reserveonderdelen en reparatiegereedschappen als die de fabrikanten bezitten.

Agressieve auteursrechtelijke eisen gaan ten koste van lokale banen

Apollo 1201Volgens iFixit, een wereldwijde gemeenschap van mensen die elkaar helpen met reparaties, scheppen bedrijven met hun agressieve auteursrechtelijke eisen een gevaarlijk precedent, dat ten koste gaat van iets veel dierbaarders: het levensonderhoud van mensen.

De Amerikaanse burgerrechtenbeweging Electronic Frontier Foundation (EFF) probeert via een rechtzaak een einde te maken aan DRM wetgeving. Anderen over de hele wereld zullen natuurlijk het stokje van de EFF moeten overnemen om soortgelijke wetten in eigen land uit de weg te ruimen.

Portugal toont aan dat landen wetten kunnen maken over toepassing van DRM die een eerlijker evenwicht tussen gebruikers en auteursrechthouder geven.

De Piratenpartij is voor het recht om te sleutelen

Fix CopyrightDe Piratenpartij wil dat u uw eigendommen mag gebruiken naar eigen goeddunken, voor eigen doeleinden, niet alleen het gebruik dat bij het ontwerp gepland was. Wij strijden tegen de trend dat bedrijven dit gebruiksrecht proberen in te perken met een claim op ‘intellectueel eigendom‘.

De Piratenpartij is voor het recht om te sleutelen. Wij staan voor een maatschappij waar kennis benut kan worden zonder een contract met een fabrikant. Wij zijn daarom tegen Digital Rights Management (DRM) techniek die bepaalt wat een gebruiker afspeelt op zijn apparaten.

Veilig en anoniem surfen anno 2018, hoe doe je dat?

door 

Dit is een persoonlijk opiniestuk van gastschrijver David Janssen, van VPN-gids.nl

VPNIn 2018 staat er in Nederland behoorlijk wat te veranderen op het gebied van online privacy. Een centrale rol hierin speelt uiteraard de geplande introductie van de hernieuwde Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Een beknopte samenvatting van wat de Wiv precies behelst is terug te lezen op sleepwet.nl, maar het komt erop neer dat er op veel grotere schaal dan voorheen persoonlijke informatie over Nederlanders verzameld mag gaan worden. De inlichtingendiensten zullen meer bevoegdheden krijgen om de communicatie van Nederlanders te onderscheppen, en deze informatie kan ook makkelijker bij buitenlandse overheden en inlichtingendiensten terecht komen. Een grote groep Nederlanders maakt zich zorgen over de mogelijke impact van deze wetgeving op de privacy én veiligheid. De betrokkenheid van gewone burgers bij dit onderwerp blijkt ook wel uit de meer dan 400.000 handtekeningen die werden verzameld ten behoeve van een referendum.

Privacy staat wereldwijd onder druk

Niet alleen in Nederland staat de privacy overigens onder druk. Ook zijn er genoeg landen waar vrij internet en online privacy een utopie lijken. Denk aan landen als China, Ethiopië, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten, Rusland en Eritrea. De toegang tot het internet wordt veelal sterk gereguleerd, het surfgedrag wordt gemonitord en de bevolking krijgt online slechts te zien wat de regering wil dat men ziet.

Maar ook in de rest van de westerse wereld staan online privacy en vrij internet onder druk. Zo heeft de Amerikaanse overheid onlangs de persoonsgegevens en IP-adressen opgevraagd van 1,3 miljoen mensen die een anti-Trump website hadden bezocht. Daarnaast kregen Amerikaanse internetproviders eerder dit jaar groen licht om de internetgeschiedenis van consumenten te verkopen aan externe partijen. En ook is er het nodige tumult omtrent het verdwijnen van de netneutraliteit. Het zijn zorgelijke ontwikkelingen voor burgers die belang hechten aan online privacy en internetvrijheid.

Manieren om zelf de privacy te beschermen

We leven in een digitaal tijdperk waar massaal informatie over ons wordt verzameld. Niet alleen inlichtingendiensten zijn daarbij geïnteresseerd ons te observeren. Wat je in principe ook doet op het internet, je kunt ervan uitgaan dat er op ieder moment meerdere partijen zijn die je online stappen volgen. De sites die we bezoeken, de apps op onze smartphones, Google, advertentienetwerken, hackers, internetproviders, browserextensies, Facebook en andere social media-platformen proberen voortdurend informatie over ons te bemachtigen.

Gelukkig zijn we niet compleet overgeleverd aan de genade van al deze partijen. We kunnen namelijk zelf deels de regie nemen in het beschermen van onze online privacy. Zo kun je door gebruik te maken van de Tor-browser of een VPN je internetverkeer afschermen tegen nieuwsgierige ogen. Hieronder lichten we beide fenomenen toe.

Tor ProjectAnoniem op internet met de Tor-browser

Om anoniem te internetten, kun je gebruikmaken van de Tor-browser (The Onion Router). Dit is in principe een browser net zoals Firefox en Chrome dat zijn. Maar bij Tor wordt al het dataverkeer geleid via een wereldwijd netwerk van servers. Hierbij wordt jouw internetdata versnipperd in kleine stukjes en tevens gecodeerd (versleuteld). Als andere partijen proberen je dataverkeer te onderscheppen, zien zij een wirwar van versleutelde en versnipperde data, die nauwelijks te ontcijferen valt. Ook is doorgaans niet te achterhalen dat de data aan jou toebehoren. Tor biedt hiermee dus een zekere mate van anonimiteit op het internet, omdat anderen jouw browsegedrag niet langer kunnen inzien of kunnen herleiden tot jou als persoon.

Maar Tor biedt niet alleen anonimiteit. De Tor-browser is in afgelopen jaren een essentiële tool gebleken in het omzeilen van overheidscensuur. Het is de belichaming van ultieme vrijheid op het internet; er zijn geen restricties betreffende welke sites bezocht kunnen worden en welke informatie je er kunt uitwisselen. In tegenstelling tot ‘normale’ browsers als Firefox, Safari en Chrome, geeft Tor namelijk toegang tot het dark web. Het dark web heeft vaak een wat negatieve connotatie door de criminele activiteiten die zich daar ontplooien. Maar Tor en het dark web spelen tevens een belangrijke rol in het faciliteren van vrijheid van meningsuiting en vrijheid van informatie(vergaring). Met Tor en het dark web krijgen kritische journalisten, klokkenluiders en tegenstanders van dictatoriale regimes namelijk de mogelijkheid zich te mobiliseren en te communiceren, zonder daarbij gehinderd te worden door censuur en inmenging van overheden. Daarnaast biedt Tor gebruikers een mate van anonimiteit, wat in bepaalde situaties het verschil tussen leven en dood kan betekenen.

Maar niet alleen politieke tegenstanders en klokkenluiders hebben baat bij Tor. Ook voor gewone Nederlanders die anoniem willen surfen, kan Tor een prima oplossing bieden. Er moet daarbij wel opgemerkt worden dat de beveiliging van Tor niet helemaal waterdicht is. De Amerikaanse inlichtingendiensten hebben reeds enkele beveiligingslekken in Tor ontdekt en deze geëxploiteerd om criminelen op het dark web te traceren. En afgelopen november nog bleek Tor in bepaalde gevallen toch IP-adressen van gebruikers te lekken. Het geeft aan dat Tor toch kwetsbaar is.

Om de NSA en FBI buiten de deur te houden, is Tor dus mogelijk niet de meest efficiënte oplossing, maar wil je je identiteit verborgen houden voor bijvoorbeeld de sites die je bezoekt, dan volstaat Tor in de meeste gevallen om anoniem te surfen. Pas daarbij wel een beetje op met het dark web en bezoek bij voorkeur alleen vertrouwde websites. Waar Chrome, Safari en Firefox je behoeden voor bepaalde sites, doet Tor dat niet. Tor kan hier gratis worden gedownload.

VPNAnoniem op internet met een VPN-verbinding

Een wat completere manier om je internetverbinding te beveiligen is het gebruik van een VPN-verbinding. VPN staat hierbij voor Virtual Private Network. Als je gebruikmaakt van een VPN, wordt jouw internetverkeer versleuteld en via een beveiligde tunnel naar een VPN-server gestuurd. Vanuit die VPN-server wordt jouw data dan weer het internet op gestuurd; de VPN-server fungeert dus als extra tussenstation. Het grote voordeel hiervan is dat alle websites die jij bezoekt, niet langer jouw IP-adres registreren. Omdat jouw internetverkeer loopt via de VPN-server, registreert men slechts het IP-adres van de VPN-server. Jouw eigen IP-adres blijft verborgen, en je kunt hierdoor niet langer geïdentificeerd worden.

Als je een VPN gebruikt, zullen externe partijen die proberen jouw identiteit te achterhalen of jouw dataverkeer in te zien, tegen de versleuteling van de VPN-verbinding aanlopen. Hierdoor biedt een VPN extra bescherming tegen hackers, maar ook tegen bijvoorbeeld overheden die proberen communicatie en informatie te onderscheppen.

Naast anonimiteit en veiligheid, biedt een VPN ook een bepaalde mate van vrijheid op het internet. Je kunt met een VPN namelijk je internetverkeer omleiden via een VPN-server in een ander land. Hierdoor ga je als het ware het internet op alsof je in dat andere land zou zitten. Zit je bijvoorbeeld in China, waar bepaalde nieuwssites of social media worden geblokkeerd door de overheid, dan kun je met een VPN je internetverbinding omleiden via een Nederlandse VPN-server. Dan ga je het internet op alsof je in Nederland zit, en heb je gewoon toegang tot de geblokkeerde sites. Een VPN helpt je dus om zogenoemde geografische blokkades te omzeilen. Dit is ook meteen de reden dat China, Turkije en Rusland VPN’s in de ban proberen te doen. Daarnaast is het feit dat een VPN burgers extra privacy biedt de regeringen van deze landen natuurlijk ook een doorn in het oog.

Conclusie

Een VPN biedt je, net als de Tor-browser, de mogelijkheid om je internetverkeer af te schermen tegen nieuwsgierige ogen. Een VPN biedt hierbij een iets completere oplossing dan Tor, omdat Tor slechts het browserverkeer beveiligt en niet alle data via de browser loopt. Tor beveiligt bijvoorbeeld geen smartphone apps, torrentverkeer of streamingapps. Een VPN doet dit wel. Probeer in ieder geval beide methoden van anoniem internetten eens uit en ontdek zelf de mogelijkheden om je privacy te bewaken. Realiseer je daarbij dat ook Tor en VPN hun beperkingen kennen.

Je kunt als individu dus best wat doen om je privacy te waarborgen, maar uiteraard ligt hier nog steeds een belangrijke verantwoordelijkheid voor de Nederlandse regering. Deze dient zich in te zetten voor de bescherming van fundamentele rechten als privacy, vrijheid van meningsuiting en vrijheid van informatie(vergaring). Op het moment dat honderdduizenden burgers aangeven een referendum te willen over een initiatief als de Wiv, lijkt een moment van bezinning op zijn plaats. Persoonlijk denk ik dat we in Nederland op veel vlakken erg progressief zijn geweest de afgelopen jaren op het gebied van online vrijheid en privacybescherming. Ik hoop vurig dat we deze voorbeeldfunctie vast kunnen houden. Laten we proberen het belang van deze kernwaarden tijdens het referendum te onderstrepen middels onze stem.

David Janssen

Een nieuwe vorm van mensenhandel, deel twee

door

“Vluchtelingen: eerst te veel, nu minder”, aldus de VVD. Volgens de VVD hebben we dit vooral te danken aan Mark Rutte, in zijn rol als tijdelijk voorzitter van de Europese Unie. De VVD benoemt de Turkije-deal als een van de belangrijkste oorzaken voor het afnemen van het aantal vluchtelingen in Europa. Deze deal hebben we dus voor een groot deel te danken aan onze eigen minister-president, Mark Rutte.

Later op deze pagina spreekt de VVD een toekomstdroom uit. Deze droom is om ook met Noord-Afrikaanse landen deals te sluiten om de vluchtelingenstroom te laten afnemen:

“De afspraken met Turkije zijn slechts een eerste stap. We proberen nu vergelijkbare afspraken te maken met Noord-Afrikaanse landen. Vanuit Noord-Afrika proberen er namelijk nog steeds mensen in gammele bootjes naar Europa te komen. Ook aan die afschuwelijke taferelen willen we een einde maken.”

Het is bijzonder dat de Turkije-deal wordt gezien als een voorbeeld voor toekomstige deals met onder andere Libië, vooral na de enorme golf aan kritiek die er is geweest op deze deal. Onder andere Amnesty International schreef er een vernietigend rapport over:

“Het feit dat Europese leiders een deal die zo onmetelijk veel lijden veroorzaakt, voorstellen als een succes, toont aan dat de EU-Turkije-deal niets te maken heeft met bescherming van vluchtelingen. Alles draait erom hen buiten Europa te houden.”

Tijdens de bijeenkomst van de Europese Raad op Malta in februari 2017 werd de Malta Declaration ondertekend. Wat hierin centraal staat is de samenwerking met Libië om de stroom vluchtelingen naar Europa te beperken door onder andere de Libische kustwacht te trainen. Onderdeel van deze afspraak was ook de speciale afspraken tussen Italië en Libië over onder andere de donatie van schepen. Om dit te financieren stelt de Europese Unie 200 miljoen euro beschikbaar. Hoe dit geld uiteindelijk op de goede plekken terecht komt, is niet helemaal duidelijk.

Als gevolg van dit beleid worden vluchtelingen die uit zee worden gered, opgevangen in Libië. Het rapport van Amnesty International liegt er niet om: mensenrechten worden op grote schaal geschonden door de Libische kustwacht, en in de opvangcentra.

Oxfam Novib heeft een groot onderzoek uitgevoerd onder vluchtelingen die zijn aangekomen in Sicilië. Onder de 158 getuigenissen waren 31 vrouwen en 127 mannen. Van de 31 vrouwen waren 30 seksueel misbruikt. Ook de andere resultaten zijn schokkend: 74% van de vluchtelingen en migranten zegt getuige te zijn geweest van moord en/of martelingen van reispartners, 84% zegt zelf mensonterend te zijn behandeld in Libië en 80% van de ondervraagden zegt dat ze onvoldoende eten en drinken kregen. Oxfam Novib roept de Europese Unie en haar lidstaten op om te stoppen met het beleid dat er voor zorgt dat mensen Libië niet kunnen verlaten.

CNN heeft onderzoek gedaan in Libië naar het gevolg van het beleid van de Europese Unie. “Nu de kustwacht strenger controleert, kunnen minder migranten de gevaarlijke oversteek naar Europa maken. De mensensmokkelaars veranderen in mensenhandelaars. De migranten en vluchtelingen worden slaaf.” Voor een bedrag tussen de 300 en 500 dollar koop je in Libië een slaaf.

De Europese Unie geeft 200 miljoen uit om er voor te zorgen dat vluchtelingen die via Libië Europa willen bereiken vast komen te zitten in Libië. Er is hier sprake van een grote schending van de mensenrechten, en de Europese Unie draagt hier mede verantwoordelijkheid voor. Dit beleid wordt vormgegeven door de Europese Raad, een ondemocratisch orgaan. Europarlementariërs komen nu in opstand. Zij willen weten waarom en hoe het geld van de belastingbetalers gebruikt wordt voor deze zaken; een onderzoek zal worden ingesteld. Het is schandalig dat het enige democratisch gekozen orgaan in de Europese Unie niets te zeggen heeft gehad over dit beleid.

Een voortzetting van een nieuwe vorm van mensenhandel, mede mogelijk gemaakt door een van de minst democratische organen die we kennen: de Europese Raad.

Scholieren maken mooie documentaire: Ben jij veilig op internet?

door

Documentaire over de privacy op internet. We maken allemaal dagelijks gebruik van internet. Bijna iedereen gebruikt wel één van de diensten van Google. En de meesten mensen hebben wel een Facebook profiel. Hiermee zetten we allemaal gegevens van ons openbaar. Maar wat gebeurt er met die gegevens? Wat weten ze allemaal over ons? Ben jij veilig op internet?

[Lees meer…] overScholieren maken mooie documentaire: Ben jij veilig op internet?

ANPR sleepnet komt eraan

door

Over ANPR-systemen (automatische nummerplaatherkenning) is veel gezegd, op 14 november wordt in de Eerste Kamer wetsvoorstel 33542 in behandeling genomen, wat het mogelijk maakt alle ANPR-beelden voor een bepaalde tijd op te slaan. Niet geheel toevallig is er ook een persbericht uitgegaan dat de politie het aantal ANPR-systemen wil uitbreiden met 200 extra camera’s, eerst op de binnenwegen, maar daartoe beperken ze zich niet. [Lees meer…] overANPR sleepnet komt eraan