Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw zorgt toenemende marktmacht voor stagnatie van de lonen en stijgende prijzen. Voor veel mensen staat de bestaanszekerheid op het spel. Een onafhankelijk Europees instituut is nodig om marktmacht aan banden te leggen en daarmee de prijzen beheersbaar te houden.
Bestaanszekerheid staat op het spel
Lagere inkomens hebben het zwaar; zelfs voor de lagere middeninkomens loont werken steeds minder. Bedrijven gebruiken inflatie als excuus om de prijzen te verhogen. Bedrijfswinsten bereiken het hoogste niveau in zeventig jaar. Alleen aandeelhouders profiteren via de terugkoop van eigen aandelen. Dit onttrekt geld aan het bedrijf en drijft de aandelenkoers op zonder de beoogde investering in productiemiddelen, onderzoek en ontwikkeling, of de eigen werknemers. Met de oproep van de premier aan de werkgevers om de lonen te verhogen wentelt het kabinet de verantwoordelijkheid af. Betaalbaar wonen, bestaanszekerheid en betaalbare energie vereisen structurele versterking van de economie.
De paradox van het personeelstekort
Werkgevers hebben marktmacht op de arbeidsmarkt. Zij kunnen een lager loon aanbieden dan wanneer er meer concurrentie is. Hierdoor zijn er minder mogelijkheden om van baan te veranderen, en is de onderhandelingspositie van werkenden slechter. Ook zien we dat eisen aan werknemers steeds specifieker worden en de lat hoger wordt gelegd, zodat er zelfs een beeld van krapte op de arbeidsmarkt ontstaat. Niet iedereen wil werken voor de lagere lonen, sommigen zullen het helemaal voor gezien houden. Paradoxaal genoeg zorgt het ook voor onvervulbare vacatures. Werkgevers zoeken meer werknemers voor de lage lonen en melden daarom meer, en meer gespecialiseerde, openstaande vacatures. Nieuwe arbeidsmigranten hier naar toe halen zal het echte tekort op de arbeidsmarkt niet oplossen, namelijk een tekort aan werkgevers die een behoorlijk loon willen betalen.
De aanjager van de inflatie is prijsopdrijving door marktmacht
Sinds 1976 is de inflatie niet zo hoog geweest. In de jaren zeventig zorgde een loonprijsspiraal voor een gierende inflatie. Het inflatieprobleem van nu is het spiegelbeeld van de jaren zeventig. Sinds de jaren tachtig zorgt toenemende marktmacht voor prijsopdrijving en stagnatie van de lonen. Fusies, overnames en bedrijfsbeëindigingen (shake-outs) hebben tot concentratie en dus tot marktmacht geleid. Marktmacht leidt tot een stijging van de prijzen ten opzichte van de kosten (de mark-up). Dit verlaagt de levensstandaard net zo veel als bij het verlagen van de lonen van werknemers. Daarnaast hebben grote multinationals een oneerlijk concurrentievoordeel ten opzichte van kleinere bedrijven vanwege hun grotere vermogen om belastingen te vermijden.
Wat is marktmacht?
De afbakening van een economische machtspositie (marktmacht) in het mededingingsrecht dient rekening te houden met de vele methoden waarover economen beschikken om het bestaan van marktmacht vast te stellen.
Bedrijven hebben marktmacht als er sprake is van:
- macht om de prijzen voor hun klanten eenzijdig te verhogen of te verlagen voor hun leveranciers, met inbegrip van de werknemers;
- loon- of prijsdiscriminatie tussen klanten, leveranciers of werknemers;
of als bedrijven
- eenzijdig niet-prijsgebonden, niet-gecompenseerde contractuele bepalingen aan hun tegenpartijen opleggen, zoals het non-concurrentiebeding in arbeidscontracten;
- de toegang tot de markt door potentiële concurrenten belemmeren of daar zeggenschap over hebben; of
- winst maken en/of betalingen doen aan hun aandeelhouders tegen een tarief dat hoger ligt dan de marktprijs van het kapitaal.
Wie plukt de vruchten van de technologische vooruitgang?
Technologische vooruitgang zorgt voor hogere arbeidsproductiviteit: lagere loonkosten per eenheid product. Marktmacht zorgt ervoor dat kostenbesparingen maar ten dele worden doorgegeven in de prijzen, en grotendeels in dividenden, rente en koerswinsten terecht komen. Een truc om belasting te ontwijken is de aankoop van eigen aandelen. Koerswinst geldt immers niet als inkomen. De pandemie en de oorlog in Oekraïne hebben de productieketens verstoord. Daardoor lopen de kosten op. Per saldo zien we stijgende prijzen én een daling van de reële lonen.
De centrale bank zit klem
De taak van de centrale bank is om de geldhoeveelheid aan te passen aan de hoeveelheid goederen/diensten die geproduceerd worden. Door gestaag oplopende winstmarges met minder productie als gevolg van de toenemende marktmacht, hoefde de Europese Centrale Bank (ECB) minder geld in de economie te pompen dan bij een concurrerende economie het geval zou zijn geweest. Het probleem dat de marktmacht voor het monetaire beleid veroorzaakt, is niet de geldontwaarding; het probleem is de lage rente. Dat veroorzaakt vooral vermogensinflatie. Door de lage rente kunnen mensen goedkoper lenen en dat jaagt de huizenprijzen omhoog. De huizenprijzen tellen echter niet mee in de cijfers over de inflatie van consumentenprijzen. Dit zet de ECB klem bij de aanpak van de inflatie. Enerzijds riskeert het verhogen van de rente een recessie, anderzijds is er geen mogelijkheid tot renteverlaging om de economie stimuleren.
De 1000 miljard euro-vraag
Het welvaartsverlies als gevolg van de geldontwaarding ligt in de orde van grootte van hooguit 0,5 tot 1 procent van het BBP. Recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het collectief welvaartsverlies als gevolg van marktmacht in de orde van grootte ligt van ten minste 7 procent van het BBP. Voor de eurozone betekent dit, dat de kosten van marktmacht jaarlijks 1000 miljard euro bedragen. Ter vergelijking: het klimaatfinancieringsplan past daar tien keer in.
Beteugel informatiemonopolies
In een moderne economie is vrije toegang tot informatie essentieel. Informatiemonopolies verstoren de markt. Veel bedrijven gebruiken patenten om belangrijke technologieën te monopoliseren, veelal door concurrenten en hun patenten over te nemen. Het huidige auteursrechtenstelsel verstoort niet alleen sommige markten, maar vernietigt eerder hele markten. Toepassing van het mededingingsrecht heeft voorrang op ‘intellectuele eigendomsrechten‘. De mededingingsautoriteit moet er op toezien dat ook concurrenten worden toegelaten.
De effectieve mededingingsnorm
De mededingingsautoriteit zou naast consumentenprijzen ook de gevolgen van de inkoopmacht van opdrachtgevers moeten onderzoeken. Het alleen hanteren van de welvaartsnorm voor consumenten gaat voorbij aan de nadelige gevolgen voor de werknemers, de leveranciers, de kwaliteit van de producten en innovatie.
De effectieve mededingingsnorm herstelt het hoofddoel van de mededingingswetgeving, namelijk het verspreiden en ontvlechten van aanzienlijke private macht, waar die zich in de economie ook voordoet, met inbegrip van de toeleveringsketens en de arbeidsmarkt:
De mededingingsautoriteiten dienen het behoud van concurrerende marktstructuren te handhaven die natuurlijke personen, afnemers, consumenten en producenten beschermen; mogelijkheden voor concurrentie in stand houden; persoonlijke autonomie en welzijn bevorderen; en private macht verspreiden als het hoofddoel van het mededingingsbeleid.
De olifant in de kamer is marktmacht
De stijgende prijzen van energie en voedsel, het personeelstekort, de wooncrisis zijn in kern uit de hand gelopen economische machtsconcentraties. Om op de lange termijn de prijzen in toom te houden is vrije toegang tot de markt vereist. In de EU richt het mededingingsbeleid van de Europese Commissie zich op de consumentenprijzen, maar heeft onvoldoende grip op inflatoire prijsopdrijving door marktmacht.
Visie voor langdurige welvaart
Toepassen van de effectieve mededingingsnorm herstelt deze tekortkomingen in de handhaving van de mededingingsregels. Echter de EU Commissie heeft een dubbele pet op, handhaving van de mededingingsregels én de interpretatie van de mededingingswet. Om markten te laten werken zijn onafhankelijke instellingen nodig, zonder het gevaar van ongebreidelde inflatie en politieke grillen die tot economische onzekerheid leiden. Net als bij monetair beleid dient handhaving van de mededingingsregels in de EU door een onafhankelijk instituut te gebeuren.
The European Competition Authority
De Piratenpartij wil een onafhankelijke Europese Mededingingsautoriteit, the European Competition Authority, die mandaat heeft om de economie concurrerend te maken. Die markten onder de loep neemt, zelfs indien er geen zaak aanhangig is gemaakt. Bij een voorgenomen fusie of overname moeten bedrijven zelf aantonen dat de concurrentie niet beperkt wordt. Naast handhaving en controle achteraf, komt de nadruk vooral te liggen op regulering en preventie.
Plausibel verhaal. Voor de huidige economische situatie geloof ik dat wel. Maar wat doet zo’n Europese mededingingsautoriteit als de mondiale economische situatie weer veranderd is. Ik bemerk steeds meer “overheid” Het wordt nóóit minder. Het is voor beleidsmakers blijkbaar altijd wel denkbaar om hun apparaten te vergroten maar nóóit om te krimpen. Een tweede stap bij dit goede piraten voorstel lijkt mij dus de volgende stap.
De Piratenpartij zet de mens centraal, niet de belangen van grote bedrijven. Om markten te laten werken is er een institutioneel kader nodig dat vrij verkeer van goederen en diensten ondersteunt. Politici laten vaak de oren hangen naar de lobby van hun eigen ‘nationale kampioenen’. Daarom een onafhankelijk instituut die mandaat heeft om de economie concurrerend te maken.
Goed verhaal, de vraag die in mij opkomt is hoe je een echt onafhankelijk instituut garandeerd. Hoe hoe je de agressieve lobby partijen buiten de deur?
Een andere vestigingsplaats, dus niet in Brussel.
> Daarnaast hebben grote multinationals een oneerlijk concurrentievoordeel ten opzichte van kleinere bedrijven vanwege hun grotere vermogen om belastingen te vermijden.
In het kader van het voorkomen van “meer overheid” d.m.v. extra autoriteiten is het misschien ook een idee om belastingen voor kleinere partijen te verlagen.
Mededinging is een competentie van de EU. Een onafhankelijk instituut zal de nodige afstand creëren tussen uitvoering en beleid.
Belastingverlaging voor grote bedrijven heeft tot gevolg dat werkende mensen, gepensioneerden, ondernemers en kleine bedrijven hiervoor opdraaien. Met een rechtvaardige belasting kunnen we meer gezamenlijke welvaart creëren. De Piratenpartij wil dat multinationals een eerlijke bijdrage leveren.
Mooie mix van links naar nieuws uit 2016, eigen blogs en feiten die weinig met marktwerking en alles met de oorlog in Oekraïne te maken hebben. Selectieve bronnenwerving om een doom en gloom verhaal neer te zetten met Europese regelgeving als oplossing.
De stelling dat share buy backs invloed zouden hebben op lonen houdt misschien steek in de VS (Amazon, Walmart), in NL zijn er weinig werknemers die betaald worden door een beursgenoteerd bedrijf en een groot deel mag niet klagen over hun loon omdat ze werken voor een bank. Probleem van de arbeidsmarkt in NL is het feit dat er nauwelijks lonen zijn, dat iedereen zelfstandige moet worden of permanent in de interim zit (Randstad c.s.).
Om markten te laten werken is een institutioneel kader nodig dat vrij verkeer van goederen en diensten ondersteunt. De terugkoop van eigen aandelen gaat ten koste van de bedrijfsmiddelen dus ook de loonsom van de werknemers. Meer flexwerkers inhuren is een bekende truc om de lonen laag te houden. Het mededingingsbeleid schiet tekort inkoopmacht (monopsonie) het hoofd te bieden, met inbegrip van de arbeidsmarkt. Versterken van het mededingingsbeleid is nodig om de vrije toegang van de concurrentie in stand te houden.
Maar het minimumloon gaat wel omhoog binnenkort.
Als ondernemingen in staat zijn om marktmacht uit te oefenen, dan zal een minimumloon de werkgelegenheid doen toenemen tot het punt waarop de lonen het concurrerende markttarief bereiken. De economische groei zal ook verbeteren door de koopkracht te vergroten.
Alles wat bij Rutte/Kaag/Jette e.d. vandaan komt dienen we naar mijn mening te bezien vanuit de aansturing van o.a. het WEF ( Klaus Schab, die ook maar een puppet is hoor ) . Als we zo kijken, wat zien we dan ? Het voorgestelde verhogen van het minimumloon is om de toeslagen te verminderen, de inkomsten van de Staat te verhogen ( meer premieheffing en belastingen ) en nog meer te nivelleren, immers dan gaan zelfs de bruto lonen nog meer dichterbij elkaar komen, gelijk te trekken, ongeacht je inspanning voor je werk. Niet dat ik er tegen ben, zeker niet, maar kijk even hoe ze “daar” er naar kijken ! Precies zoals op “hoofdkantoren” wordt gesproken over de uitvoerende werknemers. Welkom in het fiscale slavenparadijs.
wat ik mis in deze is dat de wooningcrisis is aangejaagd door de voordeursregeling, de samenlevingsboete, ikzelf krijg opeens zelfs “älleenstaande ouderenaftrek”.
Knettertgek, naar mijn mening allemaal ingevoerd in de tijd dat de bejaardenflats zijn gebouwd en er leegstand kwam van gewone woonhuizen. Daarna zijn de voordeursregelingen gestart en werd er fiscaal gestraft als je nog samenwoonde bij b.v. je ouders. Wat ikzelf verleden jaar heb meegemaakt: mijn vrouw is 40+ en ikzelf was 69. Niet fijn, maar we zijn helaas gescheiden. wat blijkt nu ? Mijn AOW gaat opeens omhoog en zij krijgt opeens allerlei toeslagen, die we voorheen niet kregen ( ik ben nog steeds een zelfstandig ondernemer en doe het best aardig ). Daarbovenop die älleenstaande ouderenaftrek, automatisch ingevuld door de belastingdienst, wat voor mij aanvoelt als een beloning omdat je geen onderdak verleent aan een ander. Naar mijn mening dienen we dit door links, midden en rechts gesteunde asociale beleid eens flink op de schop te nemen !