Vandaag vergaderde de Tweede Kamercommissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking over het opnemen van Investeerder Staat Arbitrage (ISDS) in het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP), een vrijhandelsverdrag in wording tussen de EU en de VS. De Studie naar Investeerder Staat Arbitrage (ISDS) in TTIP die de regering op verzoek van de Kamer liet maken en waar we eerder over hebben bericht, wordt in deze commissievergadering besproken.
Investeerder Staat Arbitrage is een regeling die meestal wordt opgenomen in handelsverdragen. Deze regeling biedt investeerders de mogelijkheid om een zaak te starten tegen een land als zij van mening zijn dat een beslissing van de overheid hun huidige of zelfs gehoopte, toekomstige winsten in gevaar brengt. Een bedrijf kan van een overheid in een private rechtbank een schadevergoeding eisen als die overheid maatregelen neemt die de investering in gevaar brengen. Dit kan tot hoge schadevergoedingen en dure procedures leiden. Een arbitragetribunaal beoordeelt het geschil en wijst eventueel schadevergoeding toe aan de investeerder.
Deze regeling wordt vaak misbruikt om wetten tegen te houden op het gebied van milieu, volksgezondheid of mensenrechten. Een voorbeeld dat laat zien dat ISDS een verwerpelijk instrument is, is de afschaffing van de Apartheid in Zuid-Afrika. De nieuwe ANC-regering wilde betrouwbaar overkomen en sloot daarom handelsverdragen met daarin een ISDS-clausule. Toen de Zuid-Afrikaanse regering het minimumloon gelijk wilde trekken voor de hele bevolking, wat een verhoging van het minimumloon voor de zwarte bevolking betekende, stond iedereen in het westen te juichen. Zo ook de bedrijven, want zij konden een ISDS-zaak starten om misgelopen verwachte winst vanwege hogere loonkosten, terug te claimen van de Zuid-Afrikaanse belastingbetaler. Dat meer koopkracht voor een groot deel van de bevolking meer omzet voor de bedrijven oplevert, direct of indirect, werd voor het gemak even vergeten.
Recenter heeft Duitsland na de kernramp in Fukushima besloten kernenergie uit te faseren. Dit heeft claims van ruim drie miljard opgeleverd van bedrijven die hierdoor in de toekomst wellicht minder winst maken.
In Canada werd een vergelijkbare claim gemaakt, nadat daar de gevaarlijke en schadelijke ‘fracking’-methode om naar schaliegas te boren werd verboden.
Soms kan een bedrijf zelfs ineens een hap van ruim 3% uit de economie van een soevereine staat nemen. Nadat Uruguay sigarettenfabrikanten verplichtte waarschuwingen op pakjes sigaretten te zetten, klaagde Philip Morris het land succesvol voor twee miljard dollar aan omdat ze verwachtten hierdoor minder winst te gaan maken. Het Bruto Binnenlands Project van Uruguay bedraagt slechts 60 miljard dollar.
Dit soort schadevergoedingen, of de dreiging ervan, ondermijnen de democratie. Om een beeld te geven van wat we kunnen verwachten als ISDS in TTIP wordt opgenomen, kun je dit document lezen. Het is een overzicht van ISDS-zaken onder het NAFTA-verdrag.
Deze investeringstribunalen bestaan over het algemeen uit drie arbiters, waarbij één wordt gekozen door de klagende partij, één door de verdedigende partij en een in gezamenlijk overleg tussen de partijen. De arbiters zijn alles behalve onafhankelijk, aangezien zij de ene keer namens investeerders spreken en in een volgende zaak een staat vertegenwoordigen. Als er in beroep gegaan wordt, worden de rechters door de voorzitter van de Wereldbank, een Amerikaan, aangewezen. Dat is een probleem omdat de V.S. partij zijn in het TTIP-verdrag. Tevens is in eerdere zaken gebleken dat de investeerders uit de VS creatiever met de regels om konden gaan dan die uit andere landen en dat zaken tegen de VS niet of nauwelijks te winnen zijn.
Een ander probleem aan deze tribunalen is dat ze per dag worden betaald door de aanklagende investeerder. Het is dus voordelig voor de tribunalen om langzaam te werken, en zo veel mogelijk klachten af te handelen. Als veel klachten gehonoreerd worden, is dat voordelig voor de rechters omdat dat meer zaken uitlokt.
Bovendien worden deze arbitragezaken in beslotenheid beslist, door handelsadvocaten die geen verantwoording voor hun beslissingen hoeven af te leggen aan het publiek en die niet gebonden zijn aan het respecteren van grondwetten of mensenrechtenverdragen.
In een poging de maatschappelijke onrust die over ISDS is ontstaan te bezweren, besloot de Europese Commissie een publieke consultatie over TTIP te organiseren. Tot 7 juli kon iedereen zijn visie op ISDS indienen. De Tweede Kamer heeft eenzelfde poging ondernomen door een studie te laten uitvoeren naar ISDS. De uitkomst was dat de risico’s van ISDS overdreven worden.
De Piratenpartij vindt van niet en meer dan 110 academici zijn ook zéér kritisch over de plannen van de Europese Commissie. Stichting Vrijschrift heeft de studie van de Tweede Kamercommissie en die van de academici naast elkaar gelegd en concludeerde dat de studie van de regering ernstige gebreken bevat.
“De notitie van Vrijschrift concludeert dat de studie van Tietje, Baetens en Ecorys essentiële tekortkomingen van arbitrage tussen investeerder en staat niet opmerkt. Moderne democratische samenlevingen scheiden machten: wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. Arbitrage tussen investeerder en staat daarentegen concentreert macht. Het ISDS-systeem geeft arbiters de bevoegdheid om alle beslissingen van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht te beoordelen, maar kent geen scheiding der machten, ontbeert elementaire institutionele waarborgen van rechterlijke onafhankelijkheid, creëert perverse prikkels, en geeft de Verenigde Staten een oneerlijk voordeel.”
De Piratenpartij vindt dat er in de Verenigde Staten en de Europese Unie voldoende mogelijkheden zijn om via de reguliere juridische kanalen onrecht aan te vechten. Echter, democratisch aangenomen wetten die gelden voor alle ingezetenen en bedrijven dienen gerespecteerd te worden.
Het lijkt er op dat Brussel en Den Haag met een roze bril naar TTIP kijken. Voordelen worden uitvergroot en nadelen worden gebagatelliseerd. En dat terwijl onze democratieën op het spel staan. We bevinden ons op een cruciaal moment in de geschiedenis. Daarom is het tijd om mensen te wakker te schudden!
Internationaal is er een actiedag tegen TTIP op 11 oktober waar allerlei organisaties die tegen TTIP zijn bij zijn aangesloten. Ook in Nederland medeorganiseert de Piratenpartij een protest op 11 oktober. En er is een Europees Burgerinitiatief gestart. Maar vandaag richten we ons op Den Haag. Schreeuw het van de daken, bombardeer je favoriete social media zodat de Kamercommissie de nodige druk uit het land krijgt. De democratie staat op het spel!
