Persoonlijk opiniestuk van David van Deijk
Gisteren was het algemeen overleg “IVD-aangelegenheden” in de Tweede Kamer. Het onderwerp werd gebracht als de AIVD en MIVD dezelfde rechten nodig zouden hebben om berichten af te luisteren die via kabels worden verstuurd als dat ze hebben om berichten verstuurd via de ether af te luisteren. Radiosignalen die door de lucht vliegen mogen door de AIVD worden opgevangen en gedecodeerd, ongeacht de afzender daarvan. Dit is ooit bedacht met de gedachte aan een vijandige spion die vanuit ons land per radio zijn berichten wil versturen. Daarbij, als je wilt weten wie de verstuurder is van het signaal zal je moeten luisteren. Daar bovenop is het natuurlijk moeilijk om te beweren dat deze radiosignalen echt privé zijn. Ze worden de ether in gestuurd en zijn voor iedere radio-ontvanger die kan afstemmen op de frequentie te ontvangen.
Tijdens het debat bleek dat de diensten ‘op de wet vooruitlopen’. We zitten momenteel in een ‘gedoogsituatie’. Het kabinet, ministers Plasterk en Hennis hebben toestemming gegeven aan de veiligheidsdiensten om op dit moment al alles te tappen wat ze maar willen. Dit is momenteel nog buiten de wet om, maar de ministers gaan ervan uit dat ze snel een wet krijgen doorgevoerd die het toe zal gaan staan. Een van de argumenten die minister Plasterk hiervoor aandroeg was dat het opslaan van alle internetverkeer relatief weinig arbeidsintensief was.
Hieruit blijkt duidelijk dat de maatschappelijke gevaren van alles opslaan totaal geen onderdeel van de afweging zijn geweest. Los van dat een privacyschending gedaan door een ambtenaar in overheidsdienst nog altijd een privacyschending blijft, is het aanleggen van grote verzamelingen gegevens over alle burgers een gevaar voor die burgers op zich. Zeker als, zoals tijdens het debat gebleken is, deze gegevens in volledigheid gedeeld worden met Amerikaanse en Britse veiligheidsdiensten, waarvan niet uit te sluiten is dat die ze weer verder delen met andere landen. Gaat u na wat er kan gebeuren met mensen die hier in Nederland niet strafbaar zijn maar mogelijk wel in een land waar ze op vakantie gaan. Na bijvoorbeeld een verkeersongeluk belanden ze in de cel en daar blijkt dat ze ooit iets op internet gezegd hebben wat strafbaar is in dat vakantieland. En dat halen ze op het politiebureau zo mooi uit de database. Weet u zeker dat u niets te verbergen heeft? Natuurlijk heeft u geluk en gebeuren dat soort dingen eigenlijk nooit bij u, dus u kunt dat risico gerust voor lief nemen. Zeker als u een Tweede Kamerlid bent of een ambtenaar op een hoge positie.
Het toneelstukje dat tijdens het debat werd opgevoerd had twee hoofdlijnen: enerzijds natuurlijk dat zonder deze ‘onmisbare’ informatie de AIVD totaal kansloos zou zijn om ook maar ooit een zaak op te lossen of een gevaar op te sporen. Anderzijds dat er slechts betekenisloze data zou worden opgeslagen. Data die zo waardeloos is dat de afgeluisterde mensen zich geen zorgen hoeven te maken dat ze echt in hun privacy geschonden zouden worden. Het eerste element uit dit verhaal is gelukkig geheel onjuist. Zelfs zonder afluisterapparatuur zijn er door gewoon op websites en sociale media publiek toegankelijke uitingen te vinden, die de AIVD en MIVD kunnen onderzoeken. Daarnaast kunnen ze bij gerichte verdenkingen relatief eenvoudig toestemming krijgen om mensen af te luisteren en hun internetverkeer te volgen. Dat de veiligheidsdiensten totaal kansloos zouden zijn in hun missie zonder de privégegevens van alle Nederlanders massaal op te slaan is dus niet het geval. Dan het tweede aspect. Als die data zo waardeloos zou zijn dat afgeluisterde mensen zich er geen zorgen over zouden hoeven maken, waarom willen de diensten deze waardeloze data dan hebben?
Mensen in Nederland die naar deze bedroevende vertoning keken hoefden ook niet bij de oppositie op veel steun te rekenen. Er werd slechts gevraagd om ‘goede privacywaarborgen’. Dat betekent bij ministers die schendingen door overheidsambtenaren niet als schending van de privacy zien zoveel als: zorg dat commerciële partijen de data niet krijgen.
Het grote verschil tussen berichten via de lucht en berichten via kabels is dat je bij berichten die via de kabel komen natuurlijk gewoon wél precies weet van wie ze komen, wat geen van de partijen relevant leek in dit debat. Natuurlijk, bij het onderzoek naar een misdrijf zal de privacy van verdachten geschaad worden, maar dat is geen reden om de privacy van ons allen te schenden.
Een duidelijk en goed onderbouwd stuk. Mag je wat mij betreft aan een krant insturen voor het politieke debat.
Overigens, als de 2e kamer zo weinig verschil ziet tussen radiosignalen en kabels tappen vraag ik me af waarom ze het ongerichtte tapverbod niet naar draadloos uitbreiden. (Jouw uitleg verklaart het wel)