Wat is vooruitgang?

Dit is een opiniestuk van Rogier van Kralingen. Hij is muzikant, spreker en schrijver van 'The Outerweb – En de Vrouwen tegen de Robots'.

Wij mensen die strijden voor privacy en burgerrechten hebben het soms lastig. In deze tijd staat technologie immers op een voetstuk. You can’t stop progress, is het devies. Maar wat is vooruitgang eigenlijk? Hou je vast. Wie naar de geschiedenis kijkt, ziet dat echte vooruitgang zelden technologisch is. Ze is emotioneel.

Wie in de jaren ’80 de blits wilde maken op de barbecue, vertelde dat hij of zij lid was geworden van een politieke partij. In de jaren ’90 was je de ‘man’ op de borrel als je bij de grote accountants of banken werkte. In de zero’s werden de kunstenaars op handen gedragen. En nu ben je de coolste van de kroeg als je bij een tech-startup rondloopt.

Onze helden van tegenwoordig zijn geen politici, bankiers of grote ondernemers meer. Het is zelfs moeilijk voor te stellen dat dit toch écht ooit zo was. De meeste invloed komt nu van de Musks, Zuckerbergs en Brins van de wereld. De mensen die de wereld plat maken en technologie bevorderen. The Nerds Rule the World. En dat voelt goed.

Het voelt goed… maar in de praktijk gaat er toch veel mis. Wie twijfels zet bij deze nieuwe helden, krijgt vaak te horen: You can’t stop progress. Dat is een waarheid als een koe; vooruitgang is echt niet tegen te houden. Maar de echte vraag is niet, of je het kunt stoppen… maar wat vooruitgang eigenlijk is.

Wie even naar de geschiedenis kijkt, komt tot een groot inzicht: vooruitgang is zelden tot nooit technologisch. Democratie, humanisme, recht, het onschuldbeginsel, scheiding van de machten, emancipatie, duurzaamheid… de lijst is eindeloos. De overeenkomst? Het zijn allemaal concepten die uit ons hart en in ons hoofd zijn ontstaan.

Dat wil niet zeggen dat technologie geen grote rol heeft gespeeld. Elk van die concepten is bedacht op momenten van technologische vooruitgang. Punten in de geschiedenis (zoals de Renaissance, de Verlichting, het Romeinse Rijk) waarin uitvindingen veelvuldig werden gedaan. Vooruitgang is een wisselwerking van functie en emotie.

Een prachtig voorbeeld is de emancipatie. Die werd sterk bevorderd door bijvoorbeeld de uitvinding van de wasmachine of de opkomst van de pil. Technologie die de vrouw bevrijdde van haar juk als huismus. Mijn punt is: die bevrijding is de échte vooruitgang.

Techniek is niets… totdat je het gebruikt. Dat is de volgorde: niet technologie zelf, maar de manier waarop wij haar inzetten, bepaalt uiteindelijk de progressie. En dat brengt ons terug naar de huidige tijd. Hoe zetten tech-helden en overheden technologie in? Is privacyschending en burgers volgen echte vooruitgang? Het antwoord is natuurlijk: nee.

Onze maatschappij lijkt heel langzaam wakker te worden uit de mooie roes die de laatste technologie hausse met zich meebracht… en voelt een kater opkomen. En weet je wat dat betekent? Dat iedereen die zich nu inzet voor privacy en burgerrechten de komende jaren de grootste blits zal maken op de borrel.