Waarover Matthijs Pontier twijfelde na de aanslagen in Parijs

Matthijs Pontier, lijsttrekker voor de Piratenpartij bij de laatste Europese verkiezingen en duo-raadslid in waterschap Amstel-, Gooi- en Vechtstreek, ging in discussie voor de camera van de Amsterdamse televisiezender AT5 over hoe we het beste kunnen reageren op de aanslagen in Parijs. Hij sprak zich duidelijk uit tegen de inzet van militairen om Nederlandse uitgaansgelegenheden te beveiligen. Toch twijfelde hij direct na de aanslagen even. (Dit stuk verscheen ook op Sargasso)

Toen de aanslagen in Parijs werden gepleegd zat ik met wat vrienden een biertje te drinken. In eerste instantie vond ik het vooral onwerkelijk. Maar al snel sloeg dit over op angst. “Dit is niet de eerste keer dat dit zo vlakbij gebeurt. Zal dit ook in Nederland gaan gebeuren?” Tegelijkertijd wilde ik hier eigenlijk helemaal niet aan toegeven. Ik voelde me ook een beetje boos: “Ik laat me niet bang maken door die klootzakken. Dat is juist wat ze willen. Ik blijf gewoon doen wat ik altijd doe. Ik laat mijn vrijheid niet afpakken!”

De volgende dag probeerde ik mezelf vragen te stellen om te checken of mijn angst wel proportioneel was. “Natuurlijk ben ik eerst geschrokken. En het is ook verschrikkelijk. Maar het is toch altijd zo dat we banger zijn voor terrorisme dan nodig is? En veel minder bang voor gevaren die eigenlijk veel reëler zijn? Ik zeg toch altijd zelf dat angst een slechte raadgever is? Die voor oermensen erg nuttig was, omdat je nou eenmaal niet overleeft als je niet bang bent voor een tijger of een beer? Maar dat we nu eigenlijk in een steeds veiligere wereld leven, waarin die angst meer problemen dan voordelen oplevert? Wordt mijn beeld nu ook niet teveel vertroebeld door mijn eigen angst? En waarom maken we ons hier nou zo massaal druk om en interesseert het geen hond als we er weer een grote aanslag is gepleegd in Beirut, Damascus of Kenia?” Ik merk dat ik mezelf wel heel veel vragen stel nu. Eigenlijk ben ik behoorlijk over mezelf aan het twijfelen. Gelukkig mag dat binnen de Piratenpartij..

De berichten in de media maken het er niet makkelijker op. Vrijwel alles gaat over hoe verschrikkelijk de aanslagen zijn en of we nu ook bang moeten zijn voor aanslagen in Nederland. En die beelden! Die verschrikkelijke beelden!

Toch wil ik uitzoeken of mijn angst nou zo terecht is. Ik zoek stukken op, die het gevaar van terrorisme een beetje in perspectief plaatsen. Ohja, de kans om door terrorisme om het leven te komen was inderdaad maar minder dan 1 op de miljoen. Er gaan ruim 100x zoveel mensen dood aan voedselbesmetting en meer dan 250x zoveel mensen dood aan een bedrijfsongeval. 87x meer mensen verdrinken in hun eigen bad. Er gaan zelfs meer mensen dood door pinda’s.

Dat veel meer mensen doodgaan aan kanker is natuurlijk weinig verrassend. Maar geven we per slachtoffer 44.000x zoveel uitgeven aan terrorismebestrijding dan aan kankeronderzoek!? Cijfertjes vertellen vrijwel nooit het hele verhaal, maar dit is toch wel een heel buitensporig verschil! En wat levert die terrorismebestrijding nou op? Heel weinig. Dat bewijzen die aanslagen in Parijs natuurlijk wel weer. Hadden we dat geld voor terrorismebestrijding niet beter in kankerbestrijding kunnen stoppen? Als je het hebt over ‘het beperken van schade’ lijkt dit toch wel een heel stuk effectiever.

Ben ik nou een naïeve wegkijker? Of iemand die bewust bezig is met zijn emoties, bedenkt waar ze vandaan komen en onderzoekt of hij hier zijn mening op moet aanpassen? Hoe je het ook wendt of keert, het zou toch verschrikkelijk zijn als dit een bekende van je overkomt? Ook al is die kans klein, die gedachte laat je niet zo maar los..

Geweld als oplossing tegen geweld?

Maar toch, die angst is toch geen oplossing? Meer machtsvertoon en meer geweld is het probleem; niet de oplossing. De ‘Daeshbags‘ van IS zitten niet met zijn allen op een kluitje. Die zijn verspreid. IS is geen staat, maar een idee. Ideeën bestrijdt je niet met bommen. Met meer bommen drijf je mensen die al kritisch zijn over het Westen alleen maar in de handen van IS. Zeker als je 1.147 mensen moet doodschieten voordat je 41 doelwitten te pakken hebt. In Raqqa wonen hooguit een paar duizend IS-strijders, die verspreid over de stad wonen, en dus ruim 190.000 bewoners die niet geradicaliseerd zijn; nog niet. Als je bommen gooit, zal dit dan leiden tot minder IS-strijders, of juist meer? Als je vrede wilt, bereid je dan ook voor op vrede en voer geen oorlog.

Gelukkig komen er ook steeds meer hoopgevende en ontroerende berichten voorbij. Ook in Parijs willen ze zich niet door angst laten reageren: ‘Wij willen verder met ons leven.’ #JeSuisEnTerrasse. Gelijk hebben ze! En dan dat filmpje met die vader en dat jongetje! Ik zoek hem op voor de link en bekijk opnieuw de beelden. Een jongetje van een jaar of vier is bang voor die boze mannen met geweren. Mijn ogen worden weer vochtig. Hoe leg je dit in godsnaam uit aan een kind? “Zij hebben geweren, maar wij hebben bloemen. Die zijn er om ons te beschermen.” Het jongetje is gerustgesteld. Die vader is een held!

Mijn twijfel begint weer wat weg te zakken. “Als ze zich in Parijs over hun angst heen kunnen zetten, dan moet ik dat natuurlijk al helemaal kunnen.” Uiteindelijk staan we nu voor de keuze: nog meer vrijheden opgeven en weer een stapje zetten richting de politiestaat, of accepteren dat er nou eenmaal risico’s zijn in het leven en kijken wat we nou eigenlijk het beste kunnen doen om die risico’s zoveel mogelijk te beperken. Natuurlijk moet ik het laatste doen. Ik ga mezelf toch niet laten regeren door angst? Uiteindelijk draait het erom dat we keuzes te maken die het beste werken!

Wat werk dan het beste? Het is in ieder geval duidelijk dat een verheviging van de ‘War on Terror’ geen oplossing is. Zoals Noam Chomsky al zei: “If you want to stop terrorism, stop participating in it”. Ik zei de avond voor de aanslagen nog dat al die oorlogstaal nergens goed voor is. De 5.000 miljard die we hier tot nu toe aan hebben uitgegeven zijn toch vooral weggegooid geld.

Niet iedereen denkt er zo over. Ik zie dat Hollande de oorlog aan IS verklaart en de daad bij het woord voegt. “Bommen op IS”. Of toch vooral bommen op onschuldige burgers? En waren de bommen die ze eerder hadden gegooid nu juist niet de aanleiding dat er überhaupt aanslagen in Frankrijk worden gepleegd? Dat lijkt in ieder geval waarschijnlijker dan dat ze zo boos werden omdat mensen gezellig wijntjes drinken of een metal concert bezoeken. Ook al doen ze dit natuurlijk wel bewust om ons juist extra angst aan te jagen. Want als je maar een groepje van enkele tienduizenden radicalen bent, is het zaaien van angst veruit je sterkste wapen. Meer bommen gooien lijkt me toch wel het domste wat je kunt doen. En doet Hollande dit ook niet vooral voor de bühne? Hij weet natuurlijk dat het goed is voor je populariteit om ‘hard, maar gepast’ op te treden na zo’n aanslag. Je mag toch hopen dat dit niet de enige reden is dat hij die bommen gooit. Ben ik nu te cynisch? Of juist een realist? Ik hoop dat het niet zo is, maar ik vrees toch het laatste..

Maar goed, in ieder geval niet meer oorlog voeren dus. Wat moet je nou wel doen? Het probleem bij de wortel aanpakken! Wil je geweld door geradicaliseerde types voorkomen, dan moet je natuurlijk voorkomen dat mensen radicaliseren! Zorg dat je radicalisering direct doorhebt en aanpakt. Ga in gesprek. Een open debat is de grootste vijand van radicalisme. We hebben meer democratie en vrijheid nodig; niet minder! En natuurlijk wat Hanna (18) ook tegen haar vader zegt: “Pak de schuldigen. Stel ze terecht en straf ze. Maar verklaar geen oorlog aan landen, mensen of gelovigen die de aanslagen niet hebben gepleegd.”

Het debat op AT5

Het is inmiddels dinsdagmiddag 24 november; ruim 10 dagen na de aanslagen. Ik word gebeld door AT5. Of ik over een paar uur wil discussiëren over de stelling ‘We moeten openbare instellingen gaan beveiligen met militairen.’ “We dachten dat je daar wel een duidelijke mening over zou hebben!” Ja, dat klopt wel ja. Inmiddels weer wel.. Maar dat laatste zeg ik er maar niet bij aan de telefoon.

Ik denk na over wat ik het beste kan gaan zeggen. Hoe kan ik een bijdrage leveren die het debat de goede kant op helpt? Die cijfertjes over hoe klein de kans is om getroffen te worden door een aanslag kan ik maar beter achterwege laten. Dan lijkt het vooral alsof ik de angst van mensen niet serieus neem, terwijl ik zelf ook bang was. En bovendien: angst bestrijd je meestal niet met cijfertjes. Het gaat natuurlijk vooral om de oplossingen, dus laat ik het vooral daar over hebben!

Tijdens de live-uitzending geef ik duidelijk mijn mening. En praat ik inderdaad vooral over oplossingen. Ook tijdens dit gesprek twijfel ik af en toe. Niet zozeer over mijn mening, maar meer over hoe ik die breng. “Oei, word ik nu niet te rationeel? Eigenlijk draait dit natuurlijk vooral om gevoelens..” “Shit, dat wat Natascha nu zegt had ik ook willen zeggen! Nou ja, als het maar gezegd is.” en “Zeg ik dingen nu niet te fel?” Tegen het einde van de discussie schiet me iets te binnen wat eigenlijk in een zin uitdrukt wat ik wil zeggen. Eerder in de discussie wil ik vaak eigenlijk wat meer toevoegen om mijn punt te verhelderen, maar als ik voor het laatst het woord krijg, besluit ik het gewoon daarbij te houden: “Mijn Amsterdam is geen stad waar de militairen over straat patrouilleren!”

Als ik thuiskom zie ik dat AT5 naast de volledige uitzending ook een bericht heeft geplaatst met een fragment van de discussie. De kop is een quote van mij: ‘Frankrijk gooit bommen en daar worden aanslagen gepleegd’. Ik zou zelf een andere kop bedacht hebben. Dit lijkt wel heel ‘eigen schuld, dikke bult’, en zo bedoel ik het natuurlijk niet. De slachtoffers van de aanslagen hebben er helemaal niet voor gekozen om bommen te gooien. Of valt het wel mee hoe dit overkomt? Eigenlijk is dit gewoon een belangrijk inhoudelijk punt, wat in de media tot nu toe juist iets te weinig belicht werd. Ik weet het even niet zeker. Misschien moet ik er maar wat over schrijven. Iets wat voortborduurt op die column van Jelle over twijfel, ofzo..

Dit stuk verscheen ook op Sargasso en de website van Piratenpartij Amsterdam