Twee 6 VWO leerlingen uit Gelderland stuurden ons een vragenlijst over terrorisme. De volgende tekst is wat we geantwoord hebben.
Beste A. en A.
Volgens ons is terrorisme een vorm van criminaliteit, en moet het dus ook als zodanig gezien worden. Het motief van terrorisme is misschien anders, maar de methoden en consequenties zijn veelal hetzelfde.
Terrorisme, wat afgeleid is van het Latijnse “terrere”, wat “paniek maken” betekent, kan letterlijk vertaald worden naar “paniekisme”. Bij het beantwoorden van de vragen zijn wij er van uitgegaan dat met terrorisme een misdaad bedoeld wordt die als motief heeft om met behulp van angst het gedrag van bepaalde (groepen van) mensen te veranderen.
Mochten jullie naar aanleiding van onze antwoorden nog meer vragen hebben, dan stel ze gerust.
Vragen:
> 1. Welke maatregelen moeten er volgens u worden getroffen om (eenzame wolf-) terrorisme te voorkomen?
uitleg
De vraag op deze manier gesteld doet stiekem al een aanname: dat er maatregelen zijn die genomen moeten worden als dat mogelijk is. Een neutralere manier om de vraag te stellen zou zijn: zijn er maatregelen die tegen lone-wolf terroristen genomen kunnen worden, die na afweging van de kosten en baten nog wel wenselijk zijn? En als je de vraag zo formuleert, is eigenlijk bijzonder weinig wat je tegen een eenzame gek kunt uitrichten, zonder diepgaand in ieders privacy te gaan snuffelen.
Terrorisme is van nature een subjectief woord: de ene man zijn vrijheidsstrijder is de andere man zijn terrorist. Volkert van der Graaff die Pim Fortuyn vermoord heeft wordt door de meesten niet als terrorist gezien, maar de moordenaar van Theo van Gogh weer wel. En hoe te denken over iemand die een moskee aanvalt. Als een overheid het doet, kan iets per definitie geen terrorisme zijn, ook al heeft het dezelfde motieven. Als een land een oorlog begint onder een doctrine van ‘shock & awe’ (schok & verbijstering), pleegt het dan terreur?
Waarschijnlijk blijft terrorisme bestaan zolang mensen door angst bewogen kunnen worden, en waarschijnlijk kunnen mensen door angst bewogen worden zolang de mensheid bestaat. De enige manier om de frequentie van deze tactiek te verminderen, is door meer effectieve tactieken te bieden; een democratisch proces gaat een eind.
Antwoord
Mensen moeten niet in situaties worden gebracht waar ze terrorisme als enige uitweg zien. In een goede democratie (waar rekening wordt gehouden met minderheden) zijn er vele mogelijkheden, die er niet zijn in landen waar veel terrorisme plaats vind. Opsporingscapaciteit is ook maar beperkt. Rechercheurs die bezig zijn mogelijke terroristen te vinden kunnen niet ingezet worden om andere criminaliteit tegen te gaan. Heel koud berekenend gezegd: “Hoeveel schade van criminaliteit die op dit moment al gebeurd ben je bereid te ondergaan om een bepaalde vorm van mogelijke toekomstige criminaliteit (terrorisme) te stoppen?”
Preventie is het enige dat hier iets kan uitrichten: mensen andere uitwegen bieden dan terrorisme om de problemen die zij in de wereld zien aan te pakken. Het huidige democratisch proces doet zijn naam (demo = volk) veel te weinig eer aan wat dit betreft, zeker als je bedenkt wat de huidige communicatiemogelijkheden ons in staat stellen collectief te besluiten. Niettemin, is de hoeveelheid terrorisme in een willekeurig land proportioneel aan het aantal mogelijkheden dat mensen hebben om hun zin op andere manieren te krijgen, en Nederland vaart er wat dat betreft niet slecht bij.
Wetgeving moet worden aangenomen op basis van ratio en niet op onderbuikgevoelens. Huidige strafrechtelijke wetgeving is afdoende om “terroristen” aan te pakken.
> a Op het gebied van internet
> (bijv.: moeten extremistische teksten of teksten die aanzetten tot haat
> geweerd worden?)
Uitleg
Er zijn enkele problemen met deze insteek, in de eerste plaats dat je door het weren van deze teksten, ze taboe te maken, mensen de mogelijkheid ontneemt om ze te uiten. In 1984 introduceert Orwell het idee van een thought crime: een verboden gedachte, en eenieder die er 1 denkt krijgt de consequenties daarvan vroeger of later om zijn oren. Met een dergelijke maatregel druk je mensen al snel in een paranoïde geestesgesteldheid van een ’thought crime’ die de kans dat mensen ook daadwerkelijk tot terrorisme vervallen verhoogt.
Ten tweede is er de vraag hoe je een dergelijke afweer vorm zou moeten geven. Als er eenmaal infrastructuur ligt om te censureren, wie gaat dan bepalen wat er gecensureerd dient te worden, en hoe voorkom je misbruik van die positie? Is bijvoorbeeld nazi propaganda historisch relevant of een thought crime waar de samenleving tegen beschermd dient te worden? De geschriften van Machiavelli dan? Marx? Nietzsche? Wilders? Dit zijn vragen die een vrije samenleving, waar mogelijk, dient te vermijden, niet in de laatste plaats omdat het de burger is die haar overheid controleert, en daarin ernstig beperkt wordt als censuur een mogelijkheid is.
Ten laatste is er de vraag of je kennis überhaupt kunt verbieden, degene die er geïnteresseerd in is kan er via via altijd wel aankomen. En door mensen te veroordelen tot deze via via kanalen vormt zich al snel een netwerk van mensen met een bepaalde extremistische insteek, die elkaar aansteken en versterken.
Antwoord
Enkel teksten die op zichzelf geweldadig zijn dienen geweerd te worden. Dat zijn teksten letterlijk oproepen tot geweld tegen personen of groepen. Wij willen echter dat het nooit verboden wordt om de waarheid of een mening te zeggen, en in sommige gevallen kan dat aanzetten tot haat. Maar het oproepen tot geweld tegen personen heeft nooit iets met waarheidsvinding te maken maar kan wel een remmend effect hebben op andere mensen die hun mening willen geven. Pas verwijderen na uitspraak van rechter.
De Piratenpartij vindt dat (preventieve) censuur op internet ten alle tijde moet worden voorkomen. De ervaring uit het verleden en uit andere landen leren dat er bij censuur altijd een glijdende schaal plaatsvindt. Als er eenmaal een censuur systeem in plaats is, worden er binnen de kortste keren meer gecensureerd dan bij instelling van het systeem voorgenomen was. Een treffend voorbeeld is de film “This Film Is Not Yet Rated” uit 2006, waarin getoond wordt dat de Amerikaanse kijkwijzer steeds strenger is geworden sinds haar oprichting. En dat dat in de praktijk op steeds strengere censuur neerkomt, omdat de producenten films met bepaalde rating niet willen publiceren.
> b Op het gebied van privacy
> (bijv.: het opslaan van privégegevens en controleren van burgers die geen
> misdaad hebben begaan)
De principes van de rechtstaat moeten gehandhaafd blijven. Dit wil zeggen dat men onschuldig is tot het tegendeel is bewezen. Alle burgers controleren maakt alle burgers verdacht, dit is omgekeerde bewijslast en niet wenselijk. Opsporingsmiddelen mogen alleen ingezet worden na redelijke verdenking van een strafbaar feit en met tussenkomst van rechter.
Bij dit soort maatregelen moet altijd een afweging worden gemaakt. In hoeverre kan deze maatregel iets tegenhouden. De enige samenleving die echt tegen terrorisme beschermd is is een samenleving waar iedereen in een isoleercel zit vastgebonden. De afgelopen 10 jaar zijn er bijzonder veel maatregelen genomen niet omdat ze bewezen effect hebben tegen terrorisme, maar uit onderbuik gevoelens of om het politie “makkelijker” te maken. In de praktijk is er een gigantisch tekort aan opsporingscapaciteit, en levert het zomaar opslaan van gegevens alleen maar een grotere hooiberg waar de speld tussen gezocht moet worden.
Terrorisme is in de westerse wereld bijzonder incidenteel. Dat maakt de gevallen waarin het voor komt niet minder erg natuurlijk, maar de kans dat je doodgaat aan het eten van een pinda is groter. Moeten we dan ter voorkoming van dat mensen zich verslikken in een pinda de pinda dan voortaan verplicht versnipperd verkopen? En iedere pinda alvorens te eten grondig checken op schimmels? Let wel, dit zijn voorbeelden van maatregelen die op geen enkele manier zouden tornen aan het fundament van de democratische rechtsstaat. Iedereen met een pinda allergie onder constante surveillance plaatsen voor het geval er iets mis gaat is dat al weer niet.
Maar belangrijker is het volgende: informatie is macht. Als de overheid alles van haar burgers weet, is de overheid almachtig, en bij een dergelijke machtsongelijkheid is het slechts een kwestie van tijd totdat de overheid zich weinig meer aan trekt van haar burgers, en het met enige vorm van democratie ook vlug gedaan is.
> c Op het gebied van sociale en economische aspecten
> (bijv.: veroorzaken deze terrorisme, vermindert het terrorisme als
> sociaaleconomische problemen worden aangepakt?)
Terrorisme zal altijd blijven bestaan. Het inwilligen van eisen van terroristen enkel omdat het terroristen zijn werkt contraproductief. Een groot deel van terrorisme kan waarschijnlijk worden voorkomen door te zorgen dat mensen niet naar terrorisme hoeven te grijpen voordat ze gehoord worden. Als het in Spanje niet verboden zou zijn geweest om Baskisch te spreken dan zou dat misschien gescheeld hebben. Maar met zekerheid is zoiets niet te zeggen. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog noemden de Duitse bezetter de Nederlandse verzetsstrijders ook terroristen. Er zijn ook landen waar de bevolking zo onderdrukt wordt dat terrorisme een onderdeel van een subcultuur is geworden. Een semi-geaccepteerde keuze om je leven te leiden. Een verandering in sociaal economische omstandigheden verandert niet direct die subcultuur. Het kan helpen maar is zeker geen garantie.
Er ligt in deze vraag echter een misvatting besloten die vrij algemeen is wat betreft terrorisme: dat het uitgevoerd wordt door mensen uit de onderste strata van de maatschappij. In de praktijk blijkt echter dat het bijna altijd de middenstand is die zich laat verleiden tot terrorisme. De onderklasse is te druk met overleven en de bovenklasse heeft weinig reden om zich tot deze tactiek te wenden.
> d Op het gebied van(Europese)samenwerking en aanpak
> (bijv.: is het van belang dat verschillende instanties samenwerken, is het
> van belang dat de landen samenwerken?)
Niet anders dan bij andere (grensoverschrijdende) criminaliteit. Het overgrote deel van terrorisme is niet grensoverschrijdend maar wordt door burgers van het eigen land gedaan.
Het gevaar ligt hier op de loer dat dit middel meer schade doet dan het probleem. Door alle landelijke opsporingsinstanties op 1 hoopje te vegen wordt er 1 bijzonder machtig Europees instituut gecreëerd. Een instituut wat bovendien niet onder controle van landelijke democratieën staat, maar de veel minder democratische Europese unie. En we kunnen de AIVD er al niet eens aan houden binnen de hun gestelde kaders te opereren. Is dat een monster wat wij willen creëren tegen zo een hoogst incidenteel probleem als terrorisme? (Pinda’s) Terroristen zullen een stuk harder aan hun kar moeten trekken om überhaupt iets veranderd te krijgen, maar als deze maatregelen in reactie daarop doorgevoerd worden zullen er zeker dingen veranderen, en de machtspositie van de burger ten opzichte van haar overheid verder ondergraven worden.
Praktisch ieder zwart hoofdstuk uit de geschiedenis begint zo: Er was een probleem, waartegen een sterke macht gecreëerd werd, en nadat deze macht het probleem opgelost had, bleef ze lekker doorgaan op de ingeslagen weg. Van de Romeinse republiek die tot het Romeinse rijk verviel om de macht van haar senatoren te beperken, en zo een nog veel machtiger en gevaarlijkere keizer creëerde, tot Lenin en Mao die hun landen ‘bevrijdden’ van hun adellijke klasse. Waar macht gecentraliseerd wordt, ligt altijd een groot gevaar op de loer, wie gaat er uiteindelijk aan de haal met de gecreëerde terreur?
> 2. Vindt u dat extremistische ideeën of haat/frustratiegevoelens jegens een
> geloof of bevolking kunnen worden versterkt door meningen/ uitingen van
> linkse politici?
Zie volgende vraag.
> 3. Zetten ‘rechts getinte’ uitingen in dezelfde mate aan tot extremistische
> ideeën of haat?
Links en rechts zijn verouderde labels. Er is beslist onenigheid over wie links is en wie rechts, en het betekent in de praktijk verder ook niet veel. De werkelijkheid in de politiek heeft veel meer dimensies dan deze ene. In mijn persoonlijke mening is de SP die meestal als links gezien wordt toch aardig xenofobisch. Zoek hun meningen over Poolse verpleegkundigen of over de Europese unie er maar eens op na.
Iets wat je veel bij terroristen ziet is een zwart-wit manier van denken. Je hebt goede en slechte mensen, en slechte mensen zijn onverbeterlijk. In mijn persoonlijke ervaring bestempelen mensen die zo denken vaker zichzelf “rechts”. Mensen die zichzelf “links” noemen gaan meestal meer uit van de omstandigheden als oorzaak van criminaliteit. Maar ook bij links tref je mensen aan die puristisch denken en bij rechts mensen die niet in harde kaders rond goed en kwaad denken.
Het gros van het terrorisme is niet terug te voeren op het politieke debat zoals dat in de media gevoerd wordt. Ze nemen hun meningen juist niet van de algemene stapel, zoals jullie al impliciet aangaven met de vraag of extremistische sites geblokkeerd moeten worden. Het is juist dat zij hun mening niet verkondigd horen door de machten die hem, hun inziens, zouden moeten verkondigen dat ze tot hun daden gedreven worden.
Hun motivatie komt veelal uit stromingen en ideologieën die zowel links als rechts, links laten liggen, ze worden dan ook zelden gemotiveerd door sprekers uit de vleugels van het politieke spel. Het is een vrij voor de hand liggende denkfout dat omdat wij een verhard debat zien, wat feller wordt, wij denken dat dit mensen aanzet tot extremisme, maar deze mensen tappen veelal uit een andere bron.
Daar staat tegenover dat iedere politieke partij natuurlijk een stuk beter af steekt bij de andere partijen, als zij deze andere partijen met terrorisme in verband kunnen brengen. Een uiterst effectief stukje moddergooien wat na iedere aanslag over en weer gedaan wordt, en wat afdoende sensationeel voor de media is om er uitgebreid aandacht aan te besteden.
Antwoord
Om op jullie vraag te antwoorden: natuurlijk kan dat. Extremistische ideeën of haat frustratiegevoelens jegens een geloof of bevolking kunnen worden versterkt door meningen en uitingen. Maar altijd blijft het moeilijk oorzaak en gevolg te bepalen. Worden uitspraken gedaan omdat een deel van de bevolking er al zo over denkt, of, denkt een deel van de bevolking zo omdat er uitspraken worden gedaan.
Als je echt geïnteresseerd bent in wat terroristen beweegt zou ik je, wat dat betreft willen aanraden om het manifest van de unabomber [2] er eens op na te lezen zolang dat nog niet verboden is.[3] Dit zal je een inzicht geven in de geestesgesteldheid waaruit terrorisme voort komt. Of het zou jullie kunnen aanzetten tot het leggen van bommen bij universiteiten, maar dat is een risico wat een vrije samenleving zal moeten dragen.
[2]http://editions-hache.com/essais/pdf/kaczynski2.pdf