Persoonlijk opiniestuk van Gijs Overvliet
Binnen de Piratenpartij wordt het idee van een onvoorwaardelijk basisinkomen met belangstelling gevolgd. Het zou een oplossing bieden voor grote maatschappelijke problemen zoals werkloosheid en armoede. Experimenten in India en Canada hebben inderdaad aangetoond dat de maatschappij als geheel erop vooruit gaat. Alleen, er zitten een paar haken en ogen aan. Ook aan de genoemde experimenten.
Het experiment in Canada was niet onvoorwaardelijk. In dit experiment kreeg de armste 30% van de bevolking in Dauphine een bedrag van $19.000 per jaar. De ontvangers leefden gelukkiger, nu ze zich niet langer zorgen hoefden te maken over hun inkomsten. Daarvoor hebben we in Nederland de bijstand. Of de bijstand in zijn huidige vorm voldoende zekerheid biedt, dat is een andere discussie. Ook werden de kosten van het Canadeese experiment niet gedragen door de belastingbetalers in Dauphine, maar kwam dit geld van buiten de gemeenschap.
In 2008 barstte de grootste economische crisis in tachtig jaar los. Door het omvallen van Lehman Brothers verloren banken het vertrouwen in elkaar. Het gevolg was, dat de internationale kredietmarkten opdroogden. Vandaar de naam “kredietcrisis”. Ineens was er minder geld beschikbaar voor de mensen die dit nodig hadden.
In de situatie in Madhya Pradesh, India, was voor het experiment een soortgelijke situatie: er was simpelweg te weinig geld. Daardoor was er beperkte mogelijkheid tot handel. Bevinding 10 van dit experiment:
“One cannot overestimate the importance of financial liquidity in low-income communities.“
Deze liquiditeit zorgde ervoor dat huizen werden verbeterd en dat er meer, en meer divers, voedsel beschikbaar kwam.
De situatie in Nederland is niet te vergelijken met die van Madhya Pradesh. In Nederland bestaat armoede, maar niet op de manier zoals in India. Er is genoeg liquiditeit om fatsoenlijk en divers voedsel te kunnen verkopen. Normaal gesproken bieden de huizen genoeg bescherming tegen de natuur.
Op dit moment is de “Robolution” gaande. Industrie wordt steeds verder geautomatiseerd, waardoor veel banen op de tocht komen te staan. Echter, niet alle banen kunnen geautomatiseerd worden. Banen die niet repetitief zijn, zoals kappers, loodgieters, wetenschappelijk onderzoek of software engineering, zullen niet verdwijnen. De banen die wel verdwijnen, zijn de banen die in grote mate repetitief zijn. Google’s driverless car [autonome auto?] kan bijvoorbeeld de taxichauffeur verdringen. Een basisinkomen zou hiervoor een uitkomst zijn, beweren de voorstanders. Wat in dit argument over het hoofd wordt gezien, is dat er mensen nodig zijn voor die automatisering. Op dit moment zijn er grote tekorten aan het ontstaan in technisch geschoold personeel. Er is een verschil tussen beschikbare vaardigheden en benodigde vaardigheden. Misschien moeten we daar eerst naar kijken, voordat we naar het basisinkomen gaan kijken.
Er zal altijd werk blijven maar werken is geen doel op zich en veel mensen zijn niet in staat tot het doen van het werk waarvoor betaald wordt. Je ziet nu veel verdringing. Banen in de zorg worden wegbezuinigd en dat moet dan gedaan worden door mensen met een uitkering, waarvan dan ook nog de tandenborstels geteld worden. Dat is vernederend.
Dit fenomeen van technologische vooruitgang, en daarbij behorende verandering in arbeid, is niet nieuw. Voor de agrarische revolutie was het merendeel van de Europeanen boer. Tijdens de industriële revolutie was de textielindustrie de grootste werkgever. Een van de grootste werkgevers in Stockholm was begin vorige eeuw Stockholm Ice, een bedrijf dat overbodig is geworden door de uitvinding van de elektrische koelkast. In de jaren ’90 heeft de IT-industrie zijn opmars gemaakt, waarbij veel banen weg-geautomatiseerd zijn. Wanneer we de logica van de technologische werkloosheid zouden volgen, zouden veruit het grootste deel van de beroepsbevolking werkloos thuis zitten. Dit is simpelweg niet het geval. Sterker nog, de werkloosheid is dalende.
Wanneer zo’n technologische sprong zich voordoet, heeft de arbeidsmarkt tijd nodig om hierop te reageren. Mensen die de verandering niet bij kunnen benen, vallen buiten de boot. Er zijn niet genoeg banen, dus er worden onzinbanen gecreeert. Een basisinkomen kan hier inderdaad een uitkomst bieden, maar een WW uitkering ook.
SP
Het onvoorwaardelijk basisinkomen wordt door voorstanders als sociaal gezien. Immers, het zou zekerheid bieden voor de mensen die niet kunnen werken. Dit kunnen we betalen door alle huidige uitkeringen in één pot te stoppen, en iedereen uit die pot mee te laten genieten. Daarnaast hoeven er niet meer zoveel controlerende en activerende instanties te zijn, dus het geld wat we daarmee besparen stoppen we ook in die pot. Het probleem is, dat de mensen die niet kunnen werken, en dus afhankelijk zijn van dat geld, een veel lagere uitkering zullen krijgen. Het geld dat eerst alleen onder hen verdeeld werd, wordt onder het basisinkomen, onder iedereen verdeeld. De allerarmsten krijgen dus een kleiner deel van de taart. Dit is voor bijvoorbeeld de SP een reden om van het basisinkomen af te zien, ondanks dat het basisinkomen op eerste gezicht precies bij die partij lijkt te passen.
Het grootste bezwaar tegen het basisinkomen in Nederland is nog wel “Hoe gaan we dat betalen?”. De voorstanders geven aan, dat een groot deel gefinancierd kan worden door besparing op het overheidsapparaat dat nu voor uitkeringen zorgt. Tegenlicht heeft zes modellen doorgerekend. Precies één model geeft een positief resultaat, en dit model is niet bepaald realistisch te noemen. Met 50% BTW, en ieder jaar 25% belasting op vermogens zal daar te veel weerstand voor komen.
Maar zelfs als iemand met een briljant model komt, moeten we rekening houden met één belangrijke factor: geld verplaatst zich naar daar waar het het beste behandeld wordt. Als we naar Frankrijk kijken, waar in 2012 een belastingtarief van 75% werd ingevoerd op het inkomen boven €1.000.000, dan zien we dat daar enkele Fransen vertrokken zijn. De echte schade aan de Franse economie is imagoschade. Het land is onaantrekkelijk geworden voor toptalent, en het toptalent dat er al zat heeft met creatieve oplossingen om de belastingwet heen gewerkt.
Conclusies:
Wanneer we naar het bovenstaande verhaal kijken, kunnen we de volgende conclusies trekken:
- De experimenten in Canada en India zijn niet te vergelijken met de beginsituatie in Nederland. De uitkomst van een experiment in Nederland zal dus anders zijn.
- De negatieve gevolgen van automatisering en technologische werkloosheid worden overschat.
- Hoewel het onvoorwaardelijk basisinkomen erg sociaal lijkt, blijkt dat bij nadere inspectie niet zo te zijn.
- Het is simpelweg te duur.
————————————
Bronnen:
“Met 50% BTW, en ieder jaar 25% belasting op vermogens zal daar te veel weerstand voor komen.”
Vind ik nog niet eens zo’n slecht idee. Terwijl vermogen nagenoeg niet wordt belast, staat er een stevige belasting op arbeid. “Wie rijk wil worden, moet hard werken” gaat al jaren niet meer op. Je moet gewoon geld hebben, klaar.
“Het land is onaantrekkelijk geworden voor toptalent, en het toptalent dat er al zat heeft met creatieve oplossingen om de belastingwet heen gewerkt.”
Dus netto wordt er nog evenveel belasting binnengehaald? Dat, en er zijn een paar criminelen minder? Wat is nou het nadeel dan? Ik zie zowaar het probleem niet als het zogenaamde “toptalent” verdwijnt uit het land, als dat talent alleen maar wordt ingezet om de belasting te ontduiken. Sterker nog, onderzoek heeft aangetoond dat zogenaamde toptalenten helemaal niet zoveel beter presteren. Toptalent, kom op zeg… Gérard Depardieu mag in veel films gespeeld hebben en een goed acteur zijn (lees: kan goed liegen voor de camera), maar echt gemist wordt hij niet volgens mij.
Als het nou mogelijk zou zijn om zelf, als je toch voldoende verdient, je basisinkomen zou kunnen weigeren, dan zou er theoretisch ruim voldoende geld vrij kunnen komen. Dat het praktische geld dat vrijkomt behoorlijk lager is geeft dan maar mooi eens aan hoe ‘maatschappelijk verantwoord’ deze beste grootverdieners zijn.
Conclusie:
Met een paar kleine tweaks moet deze maatschappij prima te redden zijn. Het basisinkomen is op veel vlakken wellicht niet perfect, maar zeer zeker een betere oplossing dan de huidige. Dat er een paar rotte plekken moeten wegwezen, ach, je houd er alleen maar een zoetere appel aan over.
Ik zie geen enkel probleem met arbeid zwaarder belasten na invoering van een basisinkomen. Je bent immers al verzekerd van een basisinkomen, je inkomen wordt er niet op in mindering gebracht.
Daarnaast kan ik me niet indenken dat als we alle toeslagen en voordeelregelingen afschaffen, waaronder ook zorgtoeslag en hypotheekrenteaftrek, dat we dan nog extra moeten gaan belasten op vermogen en BTW moeten verhogen.
En groot voordeel van een basisinkomen lijkt mij te zijn dat maatschappelijk noodzakelijke doch sociaal minder hoogstaande beroepen aantrekkelijker gemaakt moeten worden om voldoende personeel aan te trekken. Dit zal resulteren in gemotiveerder personeel en hopelijk ook meer respect voor deze beroepen.
Ook een groot voordeel is dat mensen met een uitkering niet meer gestraft worden voor vrijwilligerswerk of kleine neven verdiensten. Iemand die arbeidsongeschikt is, maar betere en slechtere perioden heeft zal nu niets aanvangen in de betere periode uit angst voor verlies van uitkering voor de slechte periode.
Binnen het kapitalisme is een basisinkomen niet mogelijk. Doordat de gemeenschap geen toegang tot de rijkdom die wordt geproduceerd. Die is namelijk privé bezit van groot kapitalisten, zoals de familie Heineken en de Mol. 1300 Nederlanders hebben een eigen vermogen van 100 miljard euro. Zolang de rijkdom bij deze kleine groep mensen ligt kan er geen spraken zijn van een basisinkomen
De gemeenschap bezit binnen het kapitalisme het meest. De familie Heineken en de Mol zijn gewoon onderdeel van de gemeenschap hoor…
Waarschijnlijk bedoel je het niet zo, maar ik zie de gemeenschap (of maatschappij) te vaak gebruikt worden als verdediging van totalitaire ideeën.
Misschien is het woord gemeenschap ook fout van me geweest, want onze maatschappij is verdeeld in klassen. Het idee van een gemeenschap is ook fictief om er mensen zijn die meer welvaart hebben door bezit. Ik geen mogelijkheden voor een basisinkomen in een maatschappij waarbij de welvaart bij een kleine groep zit!
@Jorein het basisinkomen is een idee dat door de grondleggers van kapitalisme is bedacht. Juist zij zagen in dat het ondernemerschap stimuleert en de vrijheid en creativiteit biedt om een kapitalistische samenleving te laten floreren http://www.joop.nl/opinies/detail/artikel/30612_vrij_van_controledrift_bureaucratie_en_armoede_met_een_basisinkomen/
Wat betreft belasting uit vermogen. Het lijkt me niet meer dan normaal dat wanneer een robot arbeid verricht, hier belasting over wordt geheven. Anders ontstaat een situatie waarin mensen die veel robots bezitten extreem bevoordeeld zijn en anderen geen eerlijke kans meer hebben om hiermee te concurreren.
In reactie op dit stuk van Gijs:
1/3. Het probleem is nu niet zozeer dat de bijstand / toeslagen te laag zijn, maar (1) Dat mensen niet weten op welke uitkeringen / toeslagen ze recht hebben. (2) Dat niet iedereen in staat is zich door de bureaucratie heen te worstelen als ze dat wel weten en (3) Dat als ze het lukt, ze te maken krijgen met grove privacyschendingen, dwang en drang.
Met een basisinkomen maak je mensen weer baas over zichzelf en biedt je de vrijheid en creativiteit die nodig is om te zorgen dat mensen intrinsiek gemotiveerd een zinvolle bijdrage gaan leveren.
Dat bleek uit de experimenten in Canada en de VS. En de verwachting is dat dit in Nederland ook zal gelden. Wel geldt natuurlijk dat je dit nooit zeker weet voordat je het probeert. Daarom stel ik ook in eerste instantie een kleinschalig experiment voor.
2. Het basisinkomen biedt daarom ook al voordelen bij lage werkloosheidsniveaus. Zie opmerkinge hierboven.
4. Het basisinkomen dat ik voor ogen heb is middels een negatieve inkomstenbelasting. Dit is goedkoper dan het model dat in Tegenlicht werd doorgerekend. Voor meer info hierover, zie deze link: http://www.muldr.nl/post/104998962081/twee-verhalen-over-het-basisinkomen
Hier staan verschillende andere modellen ook doorgerekend: http://basisinkomen.nl/wp/modellen/
Basisinkomen gaat uit van belastingen. En dus moet je met ‘verklaringen’ komen over werkende mensen: wat die aan geld zouden moeten opleveren, om het basisinkomen haalbaar te maken.
Dit merk je dan ook goed in het bovenstaande artikel.
Laat al het oude denken voor 1 dag los. Dit is een uitnodiging. En kijk morgen dan weer verder.
Besteed 15 minuten van jouw tijd aan de eerste pagina van deze website, en de filmpjes die daar onder aan staan. Kijk hierin alleen maar naar de betekenis van geld creatie. Dus niet naar de betekenis van werk, van je medemens, van belastingen. Want in dit oude kijken, oude denken, zit ook de oude fout verborgen, die je dan gewoon telkens onbewust weer mee neemt.
Kijk 1 maal helemaal overnieuw, zonder daar in reserves vanuit het oude vast te houden, laat die 1 dag los.
Dan zie je de cruciale fout die we altijd al leefden, en die we niet meer hoeven te leven:
http://devolgendegeneraties.wordpress.com
Wat zou basisinkomen inhouden?
Een basisinkomen is een minimum bedrag dat alle nederlanders krijgen. Dat minimum bedrag is natuurlijk kleiner voor kinderen. Daarbij heb je nog toeslagen voor noodzakelijke dingen die per persoon verschillen. Een standaard bedrag voor een bril, of de kosten voor andere hulpmiddelen zoals orthopedische schoenen of een rolstoel. Wil ik een hippe bril (dus duurder), dan zal ik het meerdere boven het standaard bedrag zelf moeten betalen. Het bedrag dat je krijgt kan dus sterk per persoon verschillen: van misschien 1000 euro/jaar voor een baby, tot misschien wel 40.000 euro/jaar voor een zwaar gehandicapt persoon die allerlei aanpassingen en hulp nodig heeft. In alle gevallen geldt: het is het minimum dat nodig is om een menswaardig bestaan te bieden. Warmte, kleding, voedsel, onderdak, medische zorg. Maar onderwijs zou er net zo goed onder kunnen vallen. En ook kinderopvang.
Waar betaalt de staat dit van?
De mensen die betaald werk hebben, moeten de belasting betalen die al deze basisinkomens en toeslagen betalen. Een flat-tax, dus een bijv. 40% percentage van wat je bovenop je basisinkomen verdient is het eenvoudigst en wat mij betreft het eerlijkst. Geen jaloezietax voor meerverdieners, dus geen straf voor mensen die dat door hard werken of zeldzaam talent verdienen. Verdien je duizend/maand dan betaal je 400. Verdien je 100.000/maand, betaal je dus 40.000. Simpel!
De staat heeft echter nog meer inkomsten: uit aardgas bijvoorbeeld, of windenergie. Accijns op brandstof, BTW, rente van uitstaande leningen aan andere landen, ga zo maar door. Daarnaast moet je vooral niet vergeten dat elke uitkering nu drie uitkeringen kost vanwege alle bureacratie, controles en hetzelfde geldt voor een deel voor de belastingdienst. Een groot deel van de mensen bij die diensten is nog steeds nodig, maar op een andere manier: voor die toeslagen voor die bril, dat speciale schoeisel en die rolstoel. Bijdragen aan kinderopvang en studies. De mensonterende controles op uitkeringstrekkers verdwijnt. De psychologische druk van de armoede verdwijnt, en er is denkkracht over om iets nuttigs te gaan doen:
Een ander aspect aan het basisinkomen is dat veel meer mensen de gelegenheid hebben om vrijwilligerswerk te doen. Dat levert de staat geen belastinginkomsten op, maar kan wel de uitgaven verminderen, zoals aan zorg voor ouderen, of activiteiten voor jongeren. Criminaliteit uit pure armoede verdwijnt, en dus ook de kosten voor de (kansloze) bestrijding ervan. Sommige mensen met een basisinkomen beginnen bedrijven omdat ze ineens inkomenszekerheid hebben. Anderen beginnen een studie, en vermeerderen dus hun waarde op de arbeidsmarkt. Met een uitkering mag dat niet eens.
Stoppen mensen
De meeste mensen die nu werken zullen dat nog steeds blijven doen. Omdat het voldoening geeft, of al was het maar omdat de hypotheek nog steeds moet worden betaald. Daarnaast is het basisinkomen geen vetpot. Je kunt er van leven als een monnik, maar dat is alleen leuk als je bijvoorbeeld in een Zen-klooster leeft. De rest zal echt wel meer willen.
Een deel gaat vrijwilligerswerk doen, en dat is ook goed. Mensen doen werkervaring op, het is zinvol en dus worden mensen er blij van (minder psychische klachten, minder zorgkosten!) en daarnaast bespaart het op de kosten van de staat.
Dan heb je nog de moeders of vaders die voor kleine kinderen willen zorgen, ook goed. Mensen die bedrijven beginnen: helemaal in alle opzichten goed voor de economie en helpt weer het hele stelsel mogelijk te maken
Maar kan de staat het basisinkomen echt bekostigen?
Het zou natuurlijk in gelijkmatig in stappen ingevoerd moeten worden. Elke piraat weet dat je het roer op je schip niet plotseling kan omgooien. Dat slaat het om, of er vallen mensen overboord.
Het is een complexe berekening: er zijn nieuwe uitgaven, maar een heleboel kosten (uitkeringsinstanties, deel van de belastingdienst) verdwijnen. Hoeveel staatsuitgaven worden precies overbodig door vrijwilligerswerk? Wat gebeurt er met de economie?
Het centraal planbureau in Den Haag kan zo’n berekening maken. Ik zou de economen daar willen uitnodigen om dat voor de lol eens te doen, met de aannamen zoals in dit verhaal geschetst. Als de Piraten in de 2e kamer zouden zitten, dan kunnen we zo’n onderzoek gewoon bij het CPB aanvragen.