(geschreven door Kevin Keijzer, geredigeerd door Marcel Bas)
Lectori salutem,
Met deze brief vraag ik dringend uw aandacht voor de volledige afhankelijkheid van ons huidige onderwijsbestel van Microsoft-software. Er heeft een zogenaamde vendor lock-in plaatsgevonden waarbij een leverancier alle facetten van de uitvoering van ons onderwijsbestel onder zijn hoede neemt, en zich middels het afgeven van licenties en bijbehorende licentievoorwaarden verzekert van afhankelijke klanten. De exorbitante licentievoorwaarden waarin de uitgebreide macht van Microsoft precies is gedefinieerd en de afnemer enkel het recht krijgt om van de software gebruik te maken, eisen dat men zich daarvoor expliciet aan alle licentievoorwaarden onderwerpt, wat neerkomt op het opgeven van al je rechten op één na: het gebruiken van de software. Dit heeft tot direct gevolg dat voor mensen zoals mijzelf, die om de principiële en morele redenen afzien van het gebruik van Microsoft-software, het werken en leren praktisch onmogelijk wordt gemaakt. Met name de invoering van de beruchte elektronische leerlingenomgeving Magister, welke d.m.v. de vereiste Microsoft Silverlight-plugin uitsluitend op Windows computers draait, maakte het mij onmogelijk om tijdens mijn vwo-studie toegang te hebben tot mijn privégegevens; waaronder behaalde cijfers, absenties, roosters, toetsroosters, lesuitval, etc. Het advies van de school om een computer met Microsoft Windows aan te schaffen is voor iemand die de Open Source-gedachte volledig onderschrijft gewoon geen optie! Ons onderwijsbestel dwingt op deze manier iedere leerling een duur commercieel product aan te schaffen, hetgeen zekere vragen oproept over de rol van ons onderwijsbestel als voorvechter van commerciële Microsoft-producten.
Open Source in het middelbaar onderwijs
Op zoek naar een school die mij de mogelijkheid bood om van Open Source software gebruik te maken, heb ik destijds bij iedere middelbare school in een straal van 30 km rond mijn woonplaats geïnformeerd om tot de conclusie te komen dat alle scholen enkel Microsoft Windows gebruikten, en 75% van de scholen tevens de aan Windows gebonden leerlingenomgeving Magister in gebruik had. Door met passie leraren te overtuigen om ook Open Bestandsindelingen te accepteren en mijn eigen Open Source-computer mee te nemen, heb ik uiteindelijk toch mijn vwo-diploma weten te behalen, ondanks het feit dat door het verplicht stellen Microsoft Windows allerlei extra oefenopdrachten, voorbereidingen op toetsen en examentrainingen voor mij onbereikbaar waren. Het recht om als vrij burger mijn eigen software te kiezen wordt door het exclusieve gebruik van Microsoft Windows ernstig gehinderd, edoch is het gelukkig nog niet geheel onmogelijk.
De kracht van de huidige Microsoft vendor lock-in blijkt wel uit het feit dat ondanks dat de overheid al jarenlang wetten heeft die het gebruik van Open Standaarden verplichten, ons onderwijsbestel nog steeds iedereen afdwingt Microsoft-producten aan te schaffen. Nu het gebruik van computers en tablets in het onderwijs hand over hand toeneemt, is het van groot belang om te zorgen dat de volledige afhankelijkheid van één enkele leverancier eindelijk doorbroken wordt.
Het volgende is nu namelijk het geval: Door de leerplicht in het middelbaar onderwijs worden minderjarige leerlingenverplicht om akkoord te gaan met contractuele afspraken die buitenlandse bedrijven zoals Microsoft en Apple stellen aan het gebruik van hun software! Het huidige softwarebeleid in het onderwijs maakt het onmogelijk om onderwijs te volgen zonder verplichtingen aan commerciële partijen en dwingt tevens de afname van hun prijzige producten af. Het is niet raar dat onderwijsinstellingen speciale kortingen voor de aanschaf van Microsoft-producten krijgen: hierdoor worden honderdduizenden leerlingen gedwongen om eveneens Microsoft-producten aan te schaffen. Een volledige vendor lock-in! ‘Openbaar’ onderwijs met een gesloten en exclusieve softwareleverancier.
Open Source op de universiteit
Het volgen van een studie aan de universiteit blijkt onmogelijk zonder het accepteren van de Microsoft-licentievoorwaarden: je wordt gewoonweg geweigerd indien je geen Windows-computers wilt gebruiken! Vanuit mijn overtuiging heb ik alle mogelijkheden om een universitaire studie op basis van Open Source software te volgen onderzocht, en na twee jaar heb ik er nog steeds géén één gevonden die mij de vrijheid biedt om mijn eigen software te kiezen.
Het is duidelijk het gebruik van Open Source software in ons onderwijsbestel niet geduld wordt, ondanks het feit dat er al jaren wetgeving is die het gebruik van Open Source software regelt. De realiteit is: géén Microsoft Windows = uitsluiting bij elke universitaire opleiding!
Open Source software is niet alleen gratis te verkrijgen; het wordt ook nog eens gedragen door een grote community die samenwerkt aan het onderhouden en verbeteren van deze software. Het internet speelt hierin een uiterst belangrijke rol: het bindt alle voorstanders van Open Source (zoals ondergetekende) samen tot een sterke gemeenschap die zich kenmerkt door een intensieve kennisoverdracht en globale samenwerking. Eigenlijk precies zoals ons ook onderwijsbestel zou moeten werken (zij het dan op basis van nationale samenwerking). Is het niet een uiterst zinvolle taak voor de universiteiten om samen te werken aan een internationaal Open Source netwerk – gratis, innovatief en vooruitstrevend?
Mijn mening
Ik ben, net zoals veel van mijn generatiegenoten, van mening dat alle software vrij (als in 'vrijheid') moet zijn, en dat het gebruik van een computer(programma) op geen enkele manier onderscheid mag maken tussen mensen en hun idealen, hun geloof of hun levensovertuiging, en eveneens op geen enkele wijze gebonden zou moeten zijn aan regels, voorwaarden, verplichtingen en contracten. Bovenal vind ik het strikt noodzakelijk dat iedereen het recht en de mogelijkheid heeft om te onderzoeken wat er gebeurt op de apparaten die zij in huis hebben, om zo zelf hun grondrecht op hun privacy en veiligheid te kunnen controleren en te waarborgen.
Nu stellen de licentievoorwaarden van o.a. Microsoft en Apple dit zelfs strafbaar! Het is mij verboden om te onderzoeken hoe hun software werkt om mijn zorgen omtrent mijn privacy weg te nemen, dit op straffe van duizenden dollars boete indien je akkoord gaat met de licentievoorwaarden.
Ik vind de eisen, verplichtingen en verboden die zij stellen een dusdanig grote inbreuk maken op mijn privacy en mijn mensenrechten, dat ik niet met hun software wil werken! Dat het huidige softwarebeleid van ons onderwijsstelsel het aangaan van dergelijke verplichtingen afdwingt, is zo mogelijk een nog grotere inbreuk op mijn privacy en mensenrechten.
Ter verduidelijking van de inbreuk op mijn privacy: Het zal weinigen zijn ontgaan dat de afgelopen maanden ontzettend veel privacyschandalen de kop op hebben gestoken. Bedrijven als Microsoft, Apple, Google en Facebook worden hier zeer regelmatig bij genoemd, evenals de regering van het land waar al deze bedrijven gevestigd zijn!
Het is simpelweg onaanvaardbaar om iedere dag dit soort onnodige risico's te moeten lopen! Er zijn zo veel vrije besturingssystemen en vrije computerprogramma's die geen van deze beperkingen kennen, dat er alle reden voor is om af te zien van de dure licenties van Microsoft en Apple. De bespaarde licentiekosten kunnen jaarlijks in het Operationeel Beheer en Research & Development van het Open Source platform worden gestoken.
Ik gebruik mijn hele leven al uitsluitend vrije software, en ben hier alleen maar door beperkt in het onderwijs; nergens anders.
Een Open Onderwijsstelsel
Dat uitgerekend ons onderwijssysteem zich op de hierboven beschreven manier opstelt, vind ik onbegrijpelijk. Wij mogen toch zonder meer verwachten dat (hoge)scholen en universiteiten als doel hebben om de toekomstige generatie kennis, wijsheid en gezond verstand bij te brengen?
Het afdwingen van de acceptatie van licentievoorwaarden en de aanschaf van producten van een commerciële partij past hier absoluut niet bij! Er is nu geen ruimte voor scholieren en studenten die zelfstandig denken, hun privacy serieus nemen en opkomen voor hun Open Source-idealen, hun principes en hun levensovertuiging!
De jongere generaties verwachten juist dat het onderwijsbestel in een liberaal land als Nederland het tegenovergestelde zou doen en een platform zou bieden voor mensen met oprechte goede bedoelingen en de wil om een betere toekomst te scheppen middels het gebruik van Open Source software en Open Standaarden. Het feit dat een commercieel bedrijf een dergelijke invloed heeft op onze maatschappij en dat één idealistische bevolkingsgroep uit de samenleving wordt geweerd omwille van waar zij in geloven, heeft toch wel ernstig veel weg van een politieke ideologie die direct en indirect gedreven wordt door commerciële belangen.
Het is voor de jongere generaties heel moeilijk te verkroppen dat het volgen van een willekeurige opleiding zich aan zo veel beperkingen heeft verbonden. Nagenoeg iedere onderwijsinstelling dwingt haar leerlingen om zich te beperken tot één of twee softwarebedrijven; ondanks de problemen die sommige leerlingen hier mee hebben. Het accepteren van een contract met een Amerikaans miljardenconcern wordt op deze manier een impliciete toelatingseis voor het volgen van iedere opleiding in Nederland. Bovendien worden deze verplichtingen niet beperkt tot het gebruik binnen de opleidingsinstanties zelf: ook het huiswerk dient in de Microsoft formaten te worden aangeleverd en dwingt op deze manier ook thuis de aanschaf van een Microsoft Windows-computer af.
Open Source software in Europa
In veel andere Europese landen begint men deze misstanden langzaam maar zeker in te zien; met Spanje en Portugal voorop. Beide landen zijn heel hard op weg met het uitfaseren van alle niet-vrije (Microsoft) software in hun gehele onderwijssysteem, maar ook binnen allerlei publieke instanties. Ook IJsland heeft vorig jaar al plannen ingediend om het gehele onderwijssysteem te voorzien van 100% vrije software, en in Macedonië is dat al bijna tien jaar het geval. Sterker nog, Macedonië adviseert zelfs alle scholieren en studenten met klem om ook op hun privécomputers uitsluitend vrije software te gebruiken, en Frankrijk heeft onlangs nog aangegeven dat vrije software een “hoge prioriteit” heeft binnen het gehele openbare onderwijsbestel. Binnen Rusland is het zelfs zo dat de overheid geen cent uitgeeft aan niet-vrije software in het onderwijs. Wanneer scholen daar toch voor kiezen, moeten ze dit geheel uit eigen zak bekostigen.
Deze landen hebben allemaal één ding gemeen: overheidssteun. De overheden van Spanje, Portugal, Frankrijk, IJsland, Macedonië en Rusland hebben zich hier allemaal hard voor gemaakt, omdat scholen het simpelweg niet zelf gaan doen.
Juist daarom vind ik het ontzettend schrijnend dat wij uitgerekend in het ‘liberale en progressieve’ Nederland hier geen enkele vooruitgang in weten te boeken, ondanks het feit dat de wetgeving hiervoor al jaren van toepassing is. We worden internationaal geroemd voor onze vrijzinnigheid en onze vooruitstrevendheid, maar voor Open Source-idealen en -principes is hier geen enkele ruimte!
Onderwijsinstellingen dwingen door hun (software)beslissingen bijna de gehele Nederlandse bevolking zich af te wenden van Open Source software ten behoeve van propriëtair gelicentieerde Microsoft-software. Alleen de Open Source-gemeenschap met zijn honderdduizenden leden houdt momenteel een veel vrijer, menselijker gelicentieerd alternatief levend.
“Openbaar Onderwijs, alleen voor Microsoftgebruikers!”
Door de jarenlange Microsoft-hegemonie binnen de Nederlandse onderwijsinstellingen blijkt de Open Sourcewetgeving geheel onuitvoerbaar te zijn. De volledige vendor lock-in is reeds een feit: het complete onderwijssysteem is geheel opgebouwd naar Microsoft Windows-maatstaven, en er worden miljoenen gespendeerd aan de bijbehorende licenties.
Voor veel jongeren is het gebruiken van gesloten software hetzelfde als het eten van vlees of het drinken van alcohol. Ik ben vegetariër en geheelonthouder, dus al kan mijn lichaam fysiek wel vlees en ethanol verwerken, weiger ik dit uit principiële redenen te doen. En er is ook geen enkele instantie die mij verplicht om dat wel te doen, of mij hierom discrimineert; wat een schending van mijn mensenrechten zou betekenen.
Maar wanneer het op software aankomt, gaan er klaarblijkelijk andere regels gelden? Onze overheid dwingt een vegetariër toch ook niet om vlees te eten; een geheelonthouder om alcohol te drinken; of een christen, jood of moslim om het bestaan van God te ontkennen?
Maar het is geen enkel probleem om een voorstander van vrije software te dwingen om volledig op te gaan in het Microsoft-imperium? Deze door commerciële belangen gedreven dwangmatige keuze wordt zomaar geaccepteerd?
De buitensporige invloed die Microsoft op onze publieke voorzieningen heeft, heeft er voor gezorgd dat de kwaliteit van leven voor mensen met Open Source-idealen ernstig tekort wordt gedaan. Tevens wordt Open Source op een planmatige Microsoft-manier buiten onze onderwijsinstellingen gehouden. Wil je onderwijs, dan koop je verplicht bij Microsoft!
Slotconclusie
De huidige vendor lock-in maakt het bestaan van onafhankelijke onderwijsinstellingen onmogelijk. De impliciete verplichting tot acceptatie en aanschaf van Microsoft-producten maakt dit zonder meer duidelijk. Maar nu duidelijk wordt dat Amerikaanse softwarebedrijven eenvoudigweg niet te vertrouwen zijn, kunnen scholen bijna niet 'ontsnappen'; zelfs niet als zij dit zouden willen: vendor lock-in op haar “best”. We kunnen niet nog meer generaties opvoeden met het beeld dat er “geen ontkomen is” aan bedrijven als Microsoft, Apple, Oracle en Adobe. Anders staat er in de toekomstige schoolboeken dat de huidige generatie bestuurders ons volledig afhankelijk heeft gemaakt van gesloten software. Volledige afhankelijkheid biedt een basis voor onderdrukking, en moet als direct gevaar beschouwd worden.
De Nederlandse bevolking dient het recht te hebben om hun leven op een normale manier te kunnen leiden zonder elke dag verplicht te worden om in zee te gaan met commerciële softwarebedrijven uit het buitenland. Ook al onderschrijft minister Bussemaker dat recht, is er nu simpelweg nergens sprake van. Als iedereen die hier problemen mee ondervindt, zijn recht op dit vlak uitoefent en deze zaak bij de Europese Commissie voorlegt, zou dat in principe betekenen dat elke school in ons land aangeklaagd kan worden. Het is een heel groot probleem dat zonder ingrijpen vanuit de Tweede Kamer niet zal worden opgelost. Zo lang niemand ingrijpt, zal een situatie van ruim twee decennia aan vendor lock-in echt niet “overwaaien”.
Het is ondertussen bijna elf jaar geleden dat de motie-Vendrik werd aangenomen, en de platformonafhankelijkheid binnen ons onderwijssysteem is nog altijd rampzalig te noemen. Open Source-gebruikers worden nog altijd dagelijks buitengesloten van openbare voorzieningen en gedwongen om software te gebruiken waar ernstige morele bezwaren tegen zijn. Een universitaire studie volgen op basis van Open Source is werkelijk onmogelijk, waardoor de carrièrekansen van de jongere generaties aanzienlijk worden beperkt.
Het is goed om te leven naar je standpunten, toch denk ik dat je behalve naar je principes ook naar de praktische overwegingen moet kijken. Jij kan niet studeren omdat je weigert Microsoft producten te gebruiken, terwijl studeren naar mijn mening essentieel is voor iedereen (helemaal wanneer je vwo hebt gedaan). Ik denk dat je je in dit geval over je idealen heen moet stappen, installeer Microsoft producten en ga studeren. Terwijl je studeert kun je naar mijn mening nog beter je idealen nastreven, alle universiteiten hebben in een bepaalde vorm medezeggenschapsraden waar ook studenten onderdeel van zijn.
Natuurlijk ga ik dan voorbij aan het feit dat het systeem verrot is, maar het is nou eenmaal makkelijker dingen van binnenuit te veranderen, helemaal met een diploma op zak.
Ik heb begrepen dat Brazilië alles op KDE (dus opensource) draait in het onderwijs.
In een keer helemaal overstappen is volgens mij niet echt een optie voor de meeste scholen, maar geleidelijk overstappen moet toch kunnen? Begin met de dingen waar al goede open-source alternatieven voor zijn.
(Word naar Open Office; Paint naar Gimp; Internet Explorer naar Firefox; etc)
Uit eigen ervaring weet ik dat het niet nodig is om Microsoft producten te installeren om door een universitaire opleiding heen te komen, het aantal studies waaruit je kunt kiezen is echter beperkt. Zoek een opleiding waarbij computers die Linux en Windows dual-booten tot je beschikking staan. In het ergste geval heb je Windows dan nodig door systemen die van hogerop in de universiteit aan de studierichtingen worden opgelegd, in het gemiddelde geval heb je het nodig voor specialistische software bij een paar vakken, en in het beste geval is Windows er voor de mensen die een hekel hebben aan Linux. Hoe dan ook, je hoeft dan niks op je eigen computer te installeren, het ergste ongemak is dat je af en toe niet op je rustige eigen kamer zult kunnen werken.
Natuurlijk zou ik liever zien dat universiteiten proprietaire software volledig uitbannen, aan de andere kant is het ook de verantwoordelijkheid van een opleiding om je vaardigheden te geven voor de echte wereld, en het overgrote deel van het bedrijfsleven is ook totaal ingelocked. Grote kans dat je later op je werk alsnog over je idealen heen moet stappen en een computer met proprietaire software moet aanraken. Zolang je op je eigen eigendom niets hoeft te installeren is dat het probleem van je baas (en daarvoor van je universiteit), niet van jou, maar het blijft onaangenaam.
Overigens vind ik dat proprietaire software op middelbare scholen absoluut niet thuishoort. Voor de dingen die je daar leert heb je eigenlijk niet eens een computer nodig, en het is een schande dat leerlingen er uberhaupt een *eigen* computer voor nodig hebben. De boeken zijn al veel te duur, en dan moet er nog eens een computer boven die kosten op? Belachelijk.
Voor mijn opleiding applicatieontwikkeling is officieel een windows laptop vereist, ik gebruik sinds het begin van de opleiding verschillende Linux distro’s zonder problemen. Het office pakket is makklijk te vervangen met Libre/Open – office. VMware Workstation draait als een zonnetje en zelfs de irritante wifi encrypte werkt goed out-of-the-box! Ik heb inmiddels meerdere mensen aangespoort om ook Linux/Open source software te gaan gebruiken en die zijn daar zeer tevreden mee! Mensen denken dat de overstap ontzettend groot is terwijl het maar een paar kleine aanpassingen zijn.
Tja, heb het probleem met Magister zelf ook. Het zou eerlijk gezegd een hele besparing opleveren voor de school door geen Windows, maar Linux te gebruiken, zeker in deze tijden. Maar nee hoor, Windows hobbelt gewoon verder op onze school pc’s.