Opiniestuk geschreven door Thijs Markus
De overheid trekt zich terug uit de samenleving, en dus zal uw participatie het moeten rooien. Hoe ver de overheid buiten de samenleving staat had nauwelijks krachtiger verwoord kunnen worden. De overheid is kennelijk een soort parallelle werkelijkheid waarin u niets te zoeken heeft, en ze hebben het in zichzelf gevonden om voor de verandering ook niets in uw buurt te zoeken. Op de belastingen na, natuurlijk.
Met deze verklaring geeft de overheid helder aan dat zij democratie als verloren concept beschouwt. Een vorm van schijn ophouden wellicht, maar de essentie van de democratie – dat mensen onderling besluiten wat het beste is, en zo hun overheid vormen – is kennelijk dermate absurd, dat de overheid zich moet terugtrekken om dit tot stand te brengen. Dit hoeft, met onze huidige communicatietechnologie, natuurlijk geenszins zo te zijn.
Dit heeft zijn wortels er in dat de overheid zich sinds jaar en dag geïsoleerd heeft van de samenleving, een natuurlijk effect waar de samenleving dermate groot is dat een samenkomen op het dorpsplein of het forum geen mogelijkheid biedt iedereen te horen. Een grote groep moet tot een kleine groep gemaakt worden, en stemming bepaalt wie er in die kleine groep zitten. Die kleine groep heeft vervolgens slechts binding met de overweldigende meerderheid die ze zouden moeten vertegenwoordigen over de algemene delers van massamedia en een paar incidentele gesprekken. Zo kwam er tevens een industrie aan lobbyisten om die incidentele gesprekken voor de agenda's aan te wenden van wie er ook voor betaalt. Onze participatie hier is allerminst gewenst.
De boerenslimheid van de gemiddelde kiezer doorziet iets als 'de crisis' dan ook feilloos: Onze economie is een soort spel waarin tijd en energie jou een beloning geven in de vorm van geld, en voor dit geld wordt een beloning gekozen in de vruchten van de tijd en energie van anderen. Een solide systeem. Behalve natuurlijk, als je de boekhouding van dit systeem onderhevig maakt aan de regels van datzelfde spel. Geheel voorspelbaar zijn de banken die de boekhouding doen uiterst goed beloond in dit systeem. De eerste die een beetje knoeit met de boekhouding krijgt een voordeel, waarna zijn concurrenten dat ook moeten, en zo krijg je een neerwaartse spiraal van de boel bedonderen totdat het legaal wordt om de boel te bedonderen. Het is tekenend dat het eerste wat de politiek deed toen, eveneens geheel voorspelbaar, de boekhouding uit elkaar spatte, was om deze boevenbende om de tafel neer te poten en om instructies te vragen. De oplossing: we schuren de ergste foutjes in de boekhouding weg met belastinggeld. Briljant. Ook hier zal onze participatie allerminst gewenst zijn.De overheid heeft zich dan ook al lang uit de samenleving terug getrokken, en het volk heeft haar poppenkast ook allang doorzien en afgeschreven als zodanig. Ze heeft er alleen een paar decennia voor nodig gehad om dit moreel aan zichzelf te kunnen verantwoorden, en er voor uit de kast te komen met een Orwelliaanse term als participatiestaat.
De inversie van democratie die de huidige overheid aanhangt, brengt zich op weinig plekken beter tot uiting dan wanneer een politicus in de massamedia plaatsneemt om zijn besluiten te verdedigen. Als een verkoper van de selecte belangen die lobbyclubjes hem hebben ingefluisterd, poogt hij het volk te overtuigen van het waarom van zijn besluiten. Dit doet hij niet vanuit de goedheid van zijn hart, noch omdat dit besluit veranderd kan worden, en zeker niet omdat hij enige reden heeft om aan te nemen dat er draagvlak bestaat onder het volk, aangezien hun inbreng hem tot op dat punt aan zijn reet kon roesten. Maar hij zal toch de minste van kwaden moeten lijken bij de volgende verkiezingen. Gelukkig is de hele cultuur dermate vergiftigd dat hij alsnog een goede kans maakt.
Daar kunnen we verandering in brengen.
In 1999 speelde wereldkampioen schaken Garry Kasparov tegen het internet, ofwel de wereld. Hij won, maar op de allerkleinste marges. In zijn eigen woorden "It is the greatest game in the history of chess. The sheer number of ideas, the complexity, and the contribution it has made to chess make it the most important game ever played." Hij heeft gelijk, maar dit experiment was niet in schaken; het belang dat de geschiedenis het zal toedichten in online besluitvorming.
Het wereldteam communiceerde via een forum, waar mindere goden uit de schaakwereld advies gaven, leden bijdragen leverden, en er uiteindelijk een stemming plaatsvond over de te nemen zet. Waar ze niet aan dachten was dat Kasparov meelas, er even veel oppikte, en door zijn vaardigheden er nog net een overwinning uit wist te slepen. Politiek is natuurlijk geen schaken, maar het toont wel aan dat zelfs een primitief online besluitvormingsproces niet onder hoeft te doen voor het beste dat de wereld te bieden heeft. Garry Kasparov houdt zich deze dagen bezig met politiek activisme in Rusland, want het politieke spel is behalve complexer ook belangrijker dan schaken.
Participatie is meedoen en vooral ook meedenken. Meedoen in de loop der gebeurtenissen. Laten we een echte participatiesamenleving maken, te beginnen bij de plek waar de besluiten genomen worden: de overheid zelf. Laten we een partij maken, gebaseerd op die principes van participatie, waarbij we het beste uit iedereen samenbrengen, en zo samen die overheid die geen interesse meer heeft in democratie, overbodig maken. En die natuurlijk op de korte termijn opkomt voor de randvoorwaarden die daarvoor nodig zijn: transparantie, een respect voor de rechten van de burger, een vrije doorstroom van informatie en ideeën. Een partij waar een overheid uit voort komt die nauwelijks een surveillancestaat nodig zal hebben, omdat ze haar electoraat niet slechts vertegenwoordigt, maar ook daadwerkelijk is. Een echt democratische partij, waarbij ieder mee doet. Laten we de mogelijkheid geven om de volgende verkiezingen ook echt op jezelf te kunnen stemmen.Een goed voorbeeld van hoe participatie van de burger wordt gestimuleerd, is het 'meldpunt schade door patenten' van de Piratenpartij Nederland. Hier wordt men uitgenodigd zelf concreet betrokken te zijn bij de standpunten die de partij inneemt. Een ander, meer controversieel voorbeeld is het zogenaamde 'Polenmeldpunt' van de PVV. Deze initiatieven blijken populair en halen geregeld het nieuws vanwege hun vernieuwende karakter; ongeacht het waardeoordeel dat we hierover kunnen vellen.
Of neem de nieuwe grondwet van IJsland, die ook tot stand komt met ieders participatie. De inspraakrondes die ministeries houden bij het vormen van nieuw beleid zijn vooral een open uitnodiging voor lobbyclubjes. Maar geef deze zelfde mogelijkheid online, en dan niet voor een dag, maar als iteratief proces waar men enkele maanden heeft om tot steeds betere oplossingen te komen en om hier over te stemmen, en de winst mag uitgeteld worden. Liquid Feedback is een tool ontwikkeld voor dit doeleinde, hoewel het natuurlijk nog enkele kinderziektes kent.
Het verzamelen van meningen, en dus van stemmen, is een manier om inzichtelijk te maken wat er speelt onder de bevolking. De sentimenten lopen op en mensen hebben een uitlaatklep nodig. Men wil gehoord worden. De hieruit voortkomende data kan richting geven aan een partijprogramma, in balans gehouden door de informatie en expertise die eveneens ruim voorradig zijn in de digitale omgeving. In plaats van een programma dat achteraf 'uitgelegd' en 'verdedigd' moet worden, hebben we dan een programma dat intrinsiek de wil van het volk is.
Dit soort platforms zouden niet alleen vaker moeten worden ingezet, maar ook gestimuleerd moeten worden door de overheid. Dit is het begin van de koersverandering die zo hard nodig is in de politiek.
Hulde! (Ook mijn idee, maar dan met mooiere woorden.)
In de troonrede werd het woord 'participatiestaat' gebruikt. De betekenis van dit woord impliceert een top-down benadering. Ofwel, de staat bepaalt hoe u dient te participeren. Een 'participatiesamenleving' daarentegen heeft een heel andere betekenis, die in dit stukje correct verwoord wordt: Een samenleving die gevormd wordt door vrijwillige(!) deelneming van de burgers.
Dit is natuurlijk een heel mooi idee. Een van de allergrootste uitdagingen is echter om mensen er toe te zetten ook *echt* mee te denken. En zo lang alles naar wens gaan hebben ze daar over het algemeen geen zin in, pas op het moment dat er iets te klagen valt gaat het leven en wordt er uit protestoverwegingen gestemd op de grootste schreeuwers.
Hoe kunnen we deze valkuil ontlopen? We willen echte participatie van mensen, en niet zuiver participatie uit onvrede.
Het huidige democratiemodel stamt uit de tijd toen de mensen, vergeleken met tegenwoordig, nog dom waren en niet verder konden kijken dan maximaal 10 km rond hun woonplaats. Daarom hadden we vertegenwoordigers nodig die voor ons het woord konden doen.
Nu hebben we Radio, TV en Internet en komt de hele wereld ons huis binnen. Het wordt daarom tijd om deze democratie, niet meer dan een dictatuur van de meerderheid, en zeker het partijstelsel te vervangen door een nieuw systeem. Ons Liquid Feedback systeem is daarvoor al een aardig begin, hoewel het nog verder verfijnd dient te worden. Zo’n systeem biedt unieke mogelijkheden om de politiek dichter bij de burgers te brengen (via het subsidiariteitsbeginsel: wat op een lager niveau geregeld kan worden hoeft niet hogerop te gebeuren) en burgers daardoor ook te motiveren om te participeren. Daarnaast krijg je hierdoor ook verdere spreiding van macht.
Ik vind het zo verfrissend van de PP dat dit soort grensverleggende ideeën hier gelanceerd (kunnen) worden.