Wie tegenwoordig een boek wil kopen kan dat niet meer anoniem doen. Boekhandels en uitgevers hebben besloten dat de gegevens van de kopers van boeken voortaan centraal worden opgeslagen. De reden hiervoor is dat steeds meer mensen hun gekochte boeken uitlenen aan anderen. Erger nog, er bestaat zoiets als ´bookcrossing’[1]: mensen laten boeken “in het wild” achter zodat anderen ze kunnen lezen. Boeken die ze zo mooi vinden dat ze de leeservaring willen delen met onbekende anderen. Hartstikke leuk voor de auteurs dat lezers een geweldige ervaring hebben gehad. Geweldig ook dat de lezers die ervaring willen delen, anderen aansporen om het boek ook te lezen. Maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat je het boek dan weggeeft als je het uit hebt. Ten eerste komt die boekenkast dan nooit vol – je hebt dan geen nieuwe nodig, wat weer slecht is voor meubelverkopers- en ten tweede dient de omzet van uitgevers ook te groeien. Al met al is het delen van boeken een dus slechte zaak.
Daarom komt er in elk boek een watermerk dat gekoppeld wordt aan de transactie ofwel de koper van het boek. U zult verplicht worden om uw persoonlijke gegevens te verstrekken aan de verkoper. Uitlenen, weggeven of moedwillig verliezen van boeken zal bestraft worden. Mocht een onverlaat toch een boek in de trein laten liggen, dan kan hij vanaf nu civielrechtelijk aangepakt worden. Stichting BREIN, die veel ervaring heeft met het aanpakken van mensen die cultuur delen, zal de uitvoering hiervan op zich nemen.
Klinkt bizar, niet? Dat je niet meer vrij bent om te bepalen wat je met je boeken doet. Waarom zou dit bij elektronische boeken dan wel mogelijk moeten zijn? Er zijn plannen om in elk e-boek een watermerk te stoppen dat gekoppeld wordt aan de koper van dit boek. De privégegevens van de koper moeten, samen met de transactiegegevens, twee jaar worden bewaard door e-boekverkopers. Als een e-boek met een bepaald watermerk op een filesharingsite verschijnt, dan mag stichting BREIN de gegevens van de koper opvragen bij de verkoper.[2] Welke gegevens precies worden doorgegeven is niet bekend, maar het zullen in ieder geval de transactie zelf en NAW-gegevens zijn.
De grap is dat dit een verbetering genoemd wordt. Momenteel zit er in (Nederlandse) e-boeken DRM (Digital Rights Management).[3] Het Centraal Boekhuis, die het monopolie op de boekendistributie in Nederland heeft [4], wil hier van af omdat het klanten te veel beperkt. Hun boeken zijn namelijk beperkt bruikbaar. Tot hier gaat het dus goed.[5] In plaats van DRM wil men echter in elk verkocht e-boek een watermerk plaatsen waarmee het e-boek te herleiden is naar de eerste(!) koper. Indien een e-boek op filesharing sites verschijnt, mag stichting BREIN de klantgegevens opvragen bij de verkoper. Met die gegevens kan er een civiele procedure gestart worden tegen de eerste koper, die niet per definitie de uploader hoeft te zijn. Is dit legaal? Ja, dit is geheel legaal aangezien je niet verplicht bent om e-boeken te kopen. Het is namelijk een overeenkomst tussen twee partijen.[6] Dat het onmogelijk is om e-boeken tweedehands door te verkopen daar kan (wil?) minister Opstelten niets aan doen. Ondanks dat het Europese gerechtshof heeft bepaald dat softwarelicenties doorverkocht mogen worden, is het volgens de minister niet zeker of dit ook voor e-boeken geldt.[7] Het is jammer dat de minister hier geen standpunt wil innemen. De e-boeklezer is dus overgeleverd aan een monopolist.
Bij het Centraal Boekhuis hebben ze het afgelopen decennium blijkbaar niet echt opgelet, want anders hadden ze wel geleerd van de ervaringen van de muziek- en filmindustrie. Deze onzalige plannen zullen de omzet uit e-boeken niet beschermen maar eerder doen instorten. Simpelweg omdat er, naast principiële, nogal wat praktische bezwaren zijn tegen dit plan. Een e-boek cadeau doen aan je tante in Marokko zit er niet meer in. Doorverkoop van e-boeken is niet mogelijk en uitlenen is ook een risico geworden. Je bent namelijk twee jaar lang verantwoordelijk voor het e-boek. Ook als je het hebt weggegeven. Verlies van een reader of andere drager, inbraak op pc en vergelijkbare zaken leveren in verhouding een buitenproportioneel risico op. Je loopt namelijk het risico om civielrechtelijk aangeklaagd te worden en dat kan een duur grapje worden. Ik vrees dat veel mensen het niet op een rechtszaak aan durven laten komen en zullen schikken met stichting BREIN. Maar dat is niet het grootste gevaar: door deze maatregel zal de doorbraak van de e-boekverkoop in Nederland de nek omgedraaid worden. De aankoop van een e-boek in Nederland is risicovol geworden.[8]
Weer maakt de auteursrechtenmaffia dezelfde fout. Downloaden uit illegale bron biedt meer gemak en veiligheid dan het normaal aanschaffen van een werk en daarmee het steunen van de auteur. Je zou toch zeggen dat men geleerd zou hebben van de problemen die de muziek- en filmindustrie heeft gekend. Er is een reden dat mensen kiezen voor downloaden uit illegale bron en die is vrij simpel: mensen kiezen in de eerste plaats voor gemak. Niet eens zozeer voor gratis. Het succes van bijvoorbeeld Spotify en Netflix hebben dit laten zien.
Ondergetekende zal geen last hebben van deze plannen. Ik lees wel uit een ouderwets papieren boek. Ook ga ik graag naar de bibliotheek. U weet wel, een soort The Pirate Bay maar dan in fysieke vorm, aanwezig in de meeste gemeenten.[9] Een papieren boek kan ik ook zonder zorgen uitlenen of achter laten in de trein als ik het boek uit heb. Ik denk dat verstandige liefhebbers van boeken in ieder geval geen e-boeken meer zullen aanschaffen. In ieder geval geen Nederlandse. Het Centraal Boekhuis heeft namelijk het monopolie op e-boeken in Nederland. Sommige boeken zullen in het buitenland aangeschaft worden maar dat is niet altijd mogelijk. Dan blijven het papieren exemplaar of de download over. En als je net een dure e-reader hebt aangeschaft dan wil je deze ook kunnen gebruiken dus ik vrees dat men niet terug gaat naar de papieren versie. Gemiste kans.
[1] https://nl.wikipedia.org/wiki/Bookcrossing
[2] http://www.ereaders.nl/09081301_inzet_brein_juridisch_afgedekt_in_nieuw_ebookdistributiecontract
[3] http://www.eburon.nl/wat_is_drm
[4] http://www.vanstockum.nl/book/index.php?chapter=3&par=33
[5] https://tweakers.net/nieuws/77300/onderzoek-verwijderen-van-drm-kan-leiden-tot-minder-piraterij.html
[6] https://tweakers.net/nieuws/91644/opstelten-doorspelen-gegevens-e-bookkoper-aan-brein-is-geen-probleem.html
[7] http://www.ereaders.nl/04071203_uitspraak_europees_hof_rond_doorverkoop_software_heeft_mogelijk_grote_consequenties_voor_boekenvak?page=2
[8] http://www.hpdetijd.nl/2013-08-18/waarom-wij-geen-boeken-meer-kopen-2/
[9] http://falkvinge.net/2012/12/13/four-more-reasons-the-pirate-bay-is-effectively-a-public-library-and-a-great-one/
Ik lees haast geen boeken meer en zeker niet digitaal (je kan geen papiertje tussen de bladzijden doen:) . En als ik nu aan een e-reader zou beginnen zou ik dus bij voorbaat een crimineel zijn! Dus jammer dan voor de schrijvers 🙁
Deze piraat houdt het om de zelfde reden ook bij papieren boeken en silveren schijfjes. Ik wil best betalen, maar ik beslis wat ik koop en DRM of spionage bende hoort daar niet bij.